بررسی و مقایسۀ دیدگاه­های اجتماعی و سیاسی

در اشعار پروین اعتصامی و زینب خان

(PP 122 – 146)

د. سنا حسن حسین

استادیار و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشكدۀ زبان، دانشگاه صلاح­الدین ـ اربیل

sana.hussein@su.edu.krd

بڵاوكردنه‌وه‌ : 29/10/2020

DOI: https://doi.org/10.31972/jickpll19.09

چکیده :

بر خلاف پروین اعتصامی، شاعر پارسی گوی که اشعارش طی چند دهه بارها چاپ شده و از سوی پژوهشگران و صاحب­نظران مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، اشعار زینب خان شاعر کورد زبان، به جز یک شعر که با نام مستعار در زمان حیات خود در مجلۀ گلاویژ، به چاپ رسانده است، تا سال 1397 شعری از شاعر چاپ نگردیده و تا سال­های اخیر نیز شاید کمتر کسی از وجود چنین شاعری خبر داشته است. اما با این وجود مضامین اجتماعی و سیاسی در شعر زینب خان همچون پروین اعتصامی از چنان جایگاه رفیعی برخوردار است که می­توان این دو شاعر گرانقدر را شاعران اجتماع خود، نامید. شاعرانی که تنها به بازتاب مسائل و مشکلات اجتماعی بسنده نکرده، دغدغه­های سیاسی روزگار خود را نیز، به نحوی در اشعارشان منعکس نموده­اند.

زینب خان و پروین اعتصامی با آن که از لحاظ سبک و یا حتی قالب شعری با یکدیگر تفاوت دارند، اما با این حال شاهد این هستیم که پاره­ای موضوعات و مفاهیم در اشعار این دو شاعر که شرایط سیاسی ـ اجتماعی نستاً مشابهی داشته­اند، مانند: توجه به تعلیم و تربیت، حقوق زنان، ستم­ستیزی، دفاع از حقوق تهیدستان، آزادی، برابری و … مشترک می­باشد. که هر کدام از این شاعران با توجه به جهان­بینی، نگرش و باورهای خاص خود به آن پرداخته­اند.

این پژوهش که به روش کتابخانه­ای ـ توصیفی می­باشد از خلال اشعار زینب خان شاعر کرد زبان و پروین اعتصامی شاعر پارسی گوی به مقایسۀ اندیشه­ها و رویکردهای سیاسی و اجتماعی این دو شاعر می­پردازد.

واژه­های کلیدی : پروین اعتصامی، زینب خان، شعر زنان، نقد تطبیقی، اندیشۀ سیاسی و اجتماعی.

تەواوی توێژینەوەکە بخوێنەوە

منابع

1. احمد، هاشم زاده. از رمان تا ملت، سنندج : دانشگاه کردستان، 1386
2. اعتصامی، پروین. دیوان، تهران : ساحل، 1376.
3. بلو، جویس. « زبان و ادبیات کردی »، ترجمۀ لیلا ضیا مجیدی، گوهران فصلنامۀ تخصصی شعر، شمارۀ 15، بهار 1386، (18 ـ 13).
4. حمیدیان، سعید. در ادب پارسی، تهران : قطره، 1382.
5. خه‌زنه‌دار، مارف. مێژووی ئه‌ده‌بی كوردی، به‌رگی پێنجه‌م، هه‌ولێر : ئاراس، 2005.
6. زه‌ینه‌ب خان، دیوانی زه‌ینه‌ب خان كچه‌ كورد، ئاماده‌كردنی حیكمه‌ت حه‌مید مه‌لا ڕه‌ئوفه‌فه‌ندی خادم سوجاده‌، پێشه‌كی و پێداچوونه‌وه‌ و ڕێكخستنی عه‌بدوڵا زه‌نگه‌نه‌، هه‌ولێر : چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، 2018.
7. سپانلو، محمد علی. نویسندگان پیشرو ایران، تهران : نگاه، 1381.
8. سه‌عید، ئیسماعیل ئیبراهیم. ڕووداوه‌كانی كوردستان له‌ ئاوێنه‌ی ئه‌ده‌بدا، هه‌ولێر : موكریانی، 2010.
9. فه‌یزی، گۆران سۆران. باری ئه‌ده‌بی كوردی له‌ شاری هه‌ولێر، هه‌ولێر : ئاراس، 2006.
10. قدمیاری، مجید. معجزۀ پروین، تهران : سخن، 1387.
11. محسنی، مرتضی و پیروز، غلامرضا. مجموعه مقالات کنگرۀ بزرگداشت پروین اعتصامی، اراک : دانشگاه اراک، 1386.
12. مدیر شانه­چی، « محسن. سیری در اندیشۀ سیاسی و اجتماعی پروین اعتصامی »، پژوهش حقوق و سیاست، سال نهم، شمارۀ 23، پاییز و زمستان 1386، (226 ـ 201).
13. مه‌عروف، كه‌مال. ئه‌ده‌بیاتی كلاسیكی و نوێخوازی كوردی، سلێمانی : ب.چ.، 2003.
14. نوسر، مریم محمودی. « بررسی شگردهای انتقادی در شعر پروین »، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شمارۀ اول، بهار 1390، (107 ـ 81).
15. یاحقی، محمد جعفر. جویبار لحظه­ها، چاپ نهم، تهران : جامی، 1385.
16. یزدی، فرخی. دیوان، به اهتمام حسین مکی، چاپ نهم، تهران : امیر کبیر، 1369.