https://www.koenigdistilleryandwinery.com/ https://civilityinstitute.com/ https://unchainedfashionshow.com https://www.energyandpreservation.org/ https://famousnamechanges.net/ https://www.babesnoodlesandbar.com/ https://watkinsrealtyandassociates.com/ https://geercrestfarm.com/
https://www.viaembeddedstore.com/ https://japanesechinclub.net/ https://riverhousebeverly.org/ https://elisacrespo.com/
J99SLOT OVODEWA OVO777 DEWA4DKU
backlinkbacklink alwso shellseoankara escorttoscanello puroMarlboro Double FusionMilano Strawberry Sigara Çilek Aromalıcaptain blackdjarum blackCavallo SigaraDunhill SigaraHarvest SigaraMarvel sigaraSenator sigaraAl Capone SigaraRothmans SigaraMarlboro Double FusionMarlboro ShuffleMarlboro TouchMarlboro RedMarlboro TouchMarlboro Edge SlimMarlboro Touch BlueEve SunFlower Extra Long Sigaragörükle escortyalova escorthacklinksite analizseo analizhacklink alhacklink nedirbacklinkmini shellmadspot shellwso shell txtBase 64 Encodealfa shellIndoxploit shellindoxploit shellb374k shellphp Mailleradana escortsohbet numaralarıankara escortmersin escortizmir escortantalya escortadana escortBursa Escortdenizli escortdiyarbakır escorteskişehir escortgaziantep escortistanbul escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortsakarya escortsamsun escortsivas escorttekirdağ escorttrabzon escorturfa escortvan escortbodrum escortmarmaris escortfethiye escortkuşadası escortçeşme escortdidim escortbuca escortbornova escortkarşıyaka escortkonak escortalsancak escortaliağa escortgöztepe escortgaziemir escortkarabağlar escortesenyurt escortbeşiktaş escorttuzla escortfatih escortpendik escortbeylikdüzü escortgaziosmanpaşa escortkartal escortbağcılar escortsilivri escortümraniye escortmaltepe escortbeyoğlu escortbahçelievler escortbaşakşehir escortbahçeşehir escortesenler escortüsküdar escortkadıköy escortşişli escortmecidiyeköy escortsarıyer escorttaksim escortetiler escortbebek escortataşehir escortbakırköy escortzeytinburnu escorteyüp escortavcılar escortbüyükçekmece escortkurtköy escortşirinevler escortbayrampaşa escortkasımpaşa escortescortbacklink salesFile Manager shellb374k shellk2ll33d shellBypass shellMadspot shellbedava bonusdert hattıdert hattısohbet hattımersin escortgaziantep escortbedava bonusGoogle Sıra Bulucupubg hile alSobranie Sigaradavidoff sigaradjarum blackmarlboro double fusionmarlboro touch blueCavallo Sync MentollüParliament Night BlueOscar Fanpack Süper Slim sigarawinston slender bluekent switchsenator sigaracaptain black520 kalpli sigaramarvel sigarawinston dark blueMurattı Rosso SigaraRockets Sigara Paketi 40 Adetparliament night blue fiyatsenator sigaramarlboro double fusionolmeca tekila fiyatdjarum blacklucky strikeparliament reservemonte cristo habanaMilano Apple Sigara Elma Aromalıkent switch fiyatMarlboro Touch Aqua MentholHarvest Blueberry Crush Sigara (Yabanmersini Aromalı)Marlboro Edge Slim Sigaramarlboro double fusionmarlboro goldharvest sigarar57 shellalfa shellcaptain blackmarvel sigaraMilano Eject Double Click Sigaramarlboro touch grayparliament night blue fiyatmarlboro double fusionmarlboro double fusionVogue Frissonadana escortparliament night blue fiyatafyon escortaydın escortbalıkesir escortbolu escortçanakkale escortedirne escortelazığ escorterzurum escorthatay escortısparta escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmuğla escortmuş escortrize escorttunceli escortuşak escortyozgat escorttokat escortzonguldak escortaksaray escortyalova escortağrı escortamasya escortalanya escortmanavgat escortankara escortantalya escortbursa escortdenizli escortdiyarbakır escorteskişehir escortgaziantep escortistanbul escortizmir escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmersin escortsakarya escortsamsun escortsivas escorttekirdağ escorttrabzon escorturfa escortvan escortmarmaris escortbodrum escortfethiye escortkuşadası escortçeşme escortdidim escortbuca escortbornova escortkarşıyaka escortkonak escortalsancak escortaliağa escortgaziemir escortkarabağlar escortesenyurt escortbeşiktaş escorttuzla escortfatih escortpendik escortbeylikdüzü escortgaziosmanpaşa escortkartal escortbağcılar escortsilivri escortümraniye escortmaltepe escortbeyoğlu escortbahçelievler escortbaşakşehir escortbahçeşehir escortesenler escortüsküdar escortkadıköy escortşişli escortmecidiyeköy escortsarıyer escorttaksim escortetiler escortbebek escortataşehir escortbakırköy escortzeytinburnu escorteyüp escortavcılar escortbüyükçekmece escortkurtköy escortşirinevler escortbayrampaşa escorthalkalı escortafyon escortaydın escortbalıkesir escortbolu escortçanakkale escortedirne escortelazığ escorterzurum escorthatay escortısparta escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmuğla escortmuş escortrize escorttunceli escortuşak escortyozgat escorttokat escortzonguldak escortaksaray escortyalova escortağrı escortamasya escortalanya escortmanavgat escortsincan escortwso shellwso green shellJagermeisterKeno Club Sigarayalova escortşişli bayan escortşişli escortistanbul escortgörükle escortsohbet hattısohbet hatlarısohbet numaralarıkent d range bluependik escortMilano Gum Mint Sigara sakız nanekalpli sigaravotka fiyatlarımarlboro double fusionCaptain Black Sweet Cherry Puroçam balı faydalarıçam balı nedirtuzla escortaydınlı escortorhanlı escorttepeoren escortyalova escortbursa escortgorukle escortbursa escort bayanbursa sinirsiz escortbursa escortescort bayanaltiparmak escortnilüfer escortotele gelen escortbursa merkez escortbursa merkez escortbursa escortescort bayanaltiparmak escortbursa eve gelen escortbursa otele gelen escortbursa sınırsız escortgörükle escortescort bursatuzla escorttuzla escort bayanwhmcs killer v4djarum blackMarlboro Goldolmeca tekilayalova escortçınarcık escortsertleştirici hap çeşitlerisertleştirici hap yorumlarıeczanede satılan cinsel güç ilaçlarısertleştirici hap isimlericinsel hap isimlericinsel gücü artıran ilaçlarpenis sertleştirici hap çeşitlericinsel güç artırıcı ilaç isimleriereksiyon hapı isimlerisertleştirici ilaç isimlerişişme bebek çeşitlericinsel güç arttırıcı hap isimlerieczanede satılan cinsel ilaç isimlerien iyi performans arttırıcı ilaç isimlericinsel güç arttırıcı hap çeşitleridjarum blacksertleştirici hap markalarıpenis sertleştirici ilaç çeşitlerisertleşmeye en iyi ilaçcinsel ilaç isimlericaptain blackcinsel gücü artıran ilaç fiyatlarıcinsel güç arttırıcı ilaç yorumlarıcinsel güç arttırıcı ilaçen iyi geciktirici hap isimlerien iyi geciktirici sprey çeşitleriCaptain Black Peach sigara (Şeftali Aromalı)Black Devil Sigaracinsel gücü artıran ilaç incelemeleri520 Kalpli Sigara BöğürtlenliHEETS Amber Selectioneczanede satılan viagraHEETS Tropical SwiftMarvel Apple Mint FusionMarlboro Touch Graycinsel güç arttırıcı macunmontecristo puronovagra geciktirici hapolmeca tekilaeczane cialis fiyatıBackwoods Islak Purocialis satın alerkek azdırıcı damlaviagra satış fiyatıerkek azdırıcı hap isimleriAbsnithe yeşil periiçmeler escorttepeören escortaydınlı escortorhanlı escortyalova escortCaptain Blackyalova escortgörükle escortçınarcık escorthoyo de monterreyabana haberagrı habertunceli haberafyon haberşişli escortşişli escort bayanmecidiyeköy escortEn İyi Geciktirici Hap İsimleri ve ÇeşitleriCinsel Gücü Artıran Macun İsimlerikent slim blackchivas regalyeşil perişişli bayan escortsisli bayan escortşişli bayan escortsisli bayan escortsincan eescortKolej escortDikmen escortBalgat escortÇankaya escortCebeci escortDemetevler escortKızılay escortKeçiören escortEtlik escortEtimesgut escortEryaman escortYenimahalle escortOtele gelen escortRus escortankara rus escortAnkara escortEtlik escortKeçiören escortAnkara escortAnkara escortEryaman escortAnkara escortÇankaya escortmersin escortBalgat escortBeşevler escortÇankaya escortCebeci escortDikmen escortDemetevler escortEryaman escortEtimesgut escortEtlik escortKeçiören escortKızılay escortKolej escortMaltepe escortOtele gelen escortRus escortYenimahalle escortDikmen escortElvankent escortSincan escortteknoloji haberlerihaberlerson dakika haberleriekonomi haberlerihaberlerlondon escortsescorts agencyescorts in londonlondon escort girlsSex hikayeSeks HikayeleriEnsest hikayeleradana escortadıyaman escortafyon escortağrı escortaksaray escortamasya escortankara escortantalya escortantep escortardahan escortartvin escortaydın escortbalıkesir escortbartın escortbatman escortSeks erotik hikayeSikiş hikayeleribayburt escortbilecik escortbingöl escortbitlis escortbolu escortburdur escortbursa escortçanakkale escortçankırı escortçorum escortdenizli escortdiyarbakır escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escorteskişehir escortgiresun escortgümüşhane escorthakkari escorthatay escortığdır escortısparta escortistanbul escortizmir escortizmit escortkarabük escortkaraman escortkars escortkastamonu escortkayseri escortkıbrıs escortkilis escortkırıkkale escortkırklareli escortkırşehir escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmersin escortmuğla escortmuş escortnevşehir escortniğde escortordu escortosmaniye escortrize escortsakarya escortsamsun escortsiirt escortsinop escortşırnak escortsivas escorttekirdağ escorttokat escorttrabzon escorttunceli escortzonguldak escorturfa escortuşak escortvan escortyalova escortyozgat escortviagra eczane satışcialis eczane satışpenis sertleştirici hap isimleri ve çeşitleribursa escortbursa escortgorukle escortşişli escortşişli rus escortşişli iranlı escortşişli escortnilüfer escortyalova escortyalova escortyalova escort bayankurtuluş escortseocinsel güç arttırıcı sertleştirici happenis sertleştirici ilaç ve haplareczanelerde satılan cinsel gücü artıran ilaçoscar sigaraMagic london escortsindependent london escortsDubai hot escortEscort girl dubaişişli escortşişli escort bayanyalova escortyalova escort bayanyalova escortyalova otele gelen escortyalova eve gelen escortaksaray escortatakent escortataköy escortataköy eve gelen escortataköy masöz escortataköy-otele-gelen-escortataköy rus escortataköy türbanlı escortataköy ucuz escortataköy üniversiteli escortataşehir escortavcılar escortavcılar eve gelen escortavcılar masöz escortavcılar otele gelen escortavcılar rus escortavcılar türbanlı escortavcılar ucuz escortavcılar üniversiteli escortavrupa yakası escortbağdat caddesi escortbahçelievler escortbahçesehir escortbakırköy üniversiteli escortbakırköy escortbakırköy eve gelen escortbakırköy masöz escortbakırköy otele gelen escortbakırköy rus escortbakırköy türbanlı escortbakırköy ucuz escortbaşakşehir escortbeşiktaş escortbeşyol escortbeykent escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü eve gelen escortbeylikdüzü masöz escortbeylikdüzü otele gelen escortbeylikdüzü rus escortbeylikdüzü türbanlı escortbeylikdüzüucuz escortbeylikdüzü üniversiteli escortbeyoğlu escortbizimkent escortbostancı escortbüyükcekmece escortesenyurt escortesenyurt eve gelen escortesenyurt otele gelen escortesenyurt rus escortesenyurt turbanlı escortesenyurt ucuz escortesenyurt üniversiteli escortetiler escorteve gelen escortfatih escorthalkalı escorthalkalı eve gelen escorthalkalı masöz escorthalkalı otele gelen escorthalkalı rus escorthalkalı türbanlı escorthalkalı ucuz escorthalkalı üniversiteli escortharamidere escortinnovia escortkadıköy escortkağıthane escortkartal escortküçükçekmece escortmaltepe escortmecidiyeköy escortmerter escortotele gelen escortpendik escortrus escortsarıyer escortsilivri escortşirinevler escortşirinevler türbanlışirinevler ucuzşişli escortsınırsız escorttaksim escorttesettürlü escorttopkapı escorttürbanlı escorttüyap escortucuz escortümraniye escortüniversiteli öğrenci escortyabancı escortzeytinburnu escorteczane sertleşme haplarıizmit escortkocaeli escortizmit escortkocaeli escortgebze escortgölcük escortdarica escortizmit otele gelen escortizmit eve gelen escortkocaeli evi olan escortotele gelen escortizmit sınırsız escortcialis 5 mg fiyatbahisDubai escortsDubai escortsLondon escortskadın giyimfantezi babydollfantezi çorapfantezi giyimKadın üst giyimkadın alt giyimkadın ayakkabıkadın atletbluz bodybot bootiekadın ceketkadın çizmekadın elbiseelbise abiyekadın eşofman altıkadın eşofman takımıAnkara escort bayanizmit escortGüvenilir bahis SiteleriBalgat escortÇankaya escortCebeci escortDemetevler escortDikmen escortEryaman escortEsat escortEtlik escortKeçiören escortKızılay escortKolej escortRus escortSincan escortYenimahalle escortAtaşehir escortAnadolu yakası escortAtaşehir escortKadıköy escortKadıköy escortÜmraniye escortÜmraniye escortBostancı escortBostancı escortbostancı escortadana escortadana escort bayanafyon escortafyon escortalanya escort bayanalanya escortantalya escort bayanartvin escortartvin escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü escortbodrum escortbolu escortbolu escortburdur escortbursa escortbursa escortçanakkale escortçanakkale escortçeşme escortdidim escortdiyarbakır escortdiyarbakır escortedirne escortedirne escortelazığ escortelazığ escorterzincan escorterzincan escorterzurum escorterzurum escortbodrum escortbursa escortbursa escorteskişehir escorteskişehir escortgaziantep escortgaziantep escortgaziantep escortgiresun escortgiresun escortgümüşhane escorthatay escorthatay escortısparta escortısparta escortkars escortkastamonu escortkastamonu escortkayseri escortkayseri escortkıbrıs escortkıbrıs escortkonya escortkonya escortkuşadası escortkütahya escortkütahya escortmalatya escortmalatya escortmanisa escortmanisa escortmardin escortmardin escortmarmaris escortmersin escortnevşehir escortnevşehir escortniğde escortniğde escortordu escortordu escortrize escortrize escortsakarya escortsakarya escortsamsun escortsamsun escortşanlıurfa escortşanlıurfa escortsinop escortsinop escortsivas escortsivas escorttekirdağ escorttekirdağ escorttrabzon escorttrabzon escortuşak escortvan escortvan escortyalova escortyalova escortyozgat escortyozgat escortzonguldak escortzonguldak escortSafirbet girişBetebet girişVdcasino girişVevobahis girişBetper girişHoliganbet girişJojobet girişAnadolucasino girişArtemisbet girişbelugabahis girişbetvole girişinterbahis girişmilanobet girişZeytinburnu EscortYeşilköy EscortYenibosna EscortÜmraniye EscortTopkapı EscortTaksim EscortSuadiye EscortSınırsız EscortŞişman EscortŞişli EscortŞirinevler EscortSilivri EscortPendik EscortOrtaköy EscortOlgun EscortNişantaşı EscortMerter EscortMecidiyeköy EscortMaslak EscortMaltepe EscortMahmutbey EscortLevent EscortKurtköy EscortKüçükyalı EscortKüçükçekmece EscortKartal EscortKağıthane EscortKadıköy Escortİstanbul Escortİkitelli EscortHaramidere EscortHalkalı EscortGöztepe EscortGenç EscortFlorya EscortFındıkzade EscortFatih EscortEtiler EscortEsenyurt EscortEscort NumaralarıEscort BayanlarErenköy EscortElit Escortçekmeköy escortÇıtır Escortşerifali escortCihangir Escortümraniye escortüsküdar escortCevizli EscortCennet Mahallesi Escortsuadiye escortÇapa Escortkadıköy escortÇağlayan Escortgöztepe escortBüyükçekmece Escortbostancı escortgöztepe escortBostancı EscortBeyoğlu Escortsuadiye escorterenköy escortbostancı escortanadolu yakası escortavrupa yakası escortBeylikdüzü EscortBeşiktaş Escortanadolu yakası escortBayrampaşa EscortBaşakşehir Escortümraniye escortBakırköy Escortkadıköy escortBahçelievler Escortbostancı escortBağdat Caddesi Escortataşehir escortBağcılar Escortcevizli escortatalar escortmaltepe escortAvrupa Yakası Escortkartal escortmaltepe escortAvcılar EscortAtaşehir Escortümraniye escortAnkara escortUlus escortTunalı escortTandoğan escortSıhhiye escortRus escortMamak escortMamak escortGölbaşı escortsertleştirici haplarwinston slenderKeno Club SigaraPall Mall SigaraKarelia sigaraGauloises SigaraAl Capone Sigaradjarum blackLeader SigaraAnadolu yakası escortAtaşehir escortBostancı escortErenköy Escortavrupa yakası escortAtaköy EscortAvcılar EscortBahçeşehir Escortözel escortlaranal escortçıtır escortelit escortAnadolu Yakası escortAtaşehir escortbağdat caddesi escortBostancı escortGöztepe Escortİstanbul EscortKadıköy EscortKartal EscortKurtköy EscortMaltepe EscortPendik EscortŞerifali EscortTuzla EscortÜmraniye escortÜsküdar EscortAnadolu Yakası EscortAtaşehir escortBostancı EscortGöztepe EscortAvrupa Yakası EscortAksaray escortAtaköy EscortAvcılar Escortİstanbul EscortAtaşehir Elit EscortAtaşehir Esmer EscortAtaşehir Genç EscortAtaşehir Olgun EscortAtaşehir Sarışın EscortAtaşehir Şişman EscortAtaşehir Sınırsız EscortAtaşehir Ucuz EscortAtaşehir Yabancı EscortAteşehir Escort BayanBağdat Caddesi EscortBağdat Caddesi Olgun EscortBağdat Caddesi Sarışın EscortBağdat Caddesi Şişman EscortBağdat Caddesi Ucuz EscortBağdat Caddesi Yabancı EscortBostancı Elit EscortBostancı Çıtır EscortBostancı EscortBostancı Esmer EscortBostancı Olgun EscortBostancı Sarışın EscortBostancı Yabancı EscortGöztepe EscortGöztepe Genç EscortGöztepe Olgun EscortGöztepe Şişman EscortGöztepe Sınırsız EscortGöztepe Ucuz EscortKadıköy Anal EscortKadıköy Elit EscortKadıköy EscortKadıköy Eskort BayanlarKadıköy Genç EscortKadıköy Yabancı EscortKartal Çıtır EscortKartal EscortKartal Eskort BayanlarKartal Esmer EscortKartal Sarışın EscortKartal Sınırsız EscortKartal Ucuz EscortKaynarca EscortKaynarca Genç EscortKaynarca Olgun EscortKaynarca Şişman EscortKurtköy EscortKurtköy Escort BayanKurtköy Ucuz EscortKurtköy Yabancı Escort BayanMaltepe Anal EscortMaltepe EscortMaltepe Genç EscortMaltepe Olgun EscortMaltepe Şişman EscortPendik EskortPendik Eskort BayanlarPendik Sarışın EscortPendik Şişman EscortPendik Sınırsız EscortPendik Ucuz EscortTuzla Anal EscortTuzla Elit EscortTuzla EscortTuzla Yabancı EscortÜmraniye EscortÜmraniye Masöz EscortÜmraniye Olgun EscortÜmraniye Ucuz Escortşişli escortAcıbadem Escortİçerenköy EscortKozyatağı EscortKüçükyalı EscortKadıköy EscortKartal EscortMaltepe EscortPendik EscortKurtköy EscortŞerifali EscortAnadolu Yakası EscortKadıköy EscortAtaşehir EscortBostancı EscortAtaşehir EscortKadıköy EscortKurtköy EscortAnadolu Yakası EscortAnadolu Yakası EscortAtaşehir EscortBostancı EscortKadıköy EscortAnadolu Yakası EscortKadıköy EscortAtaşehir EscortBostancı EscortMaltepe EscortGöztepe EscortPendik EscortErenköy EscortGöztepe EscortSuadiye EscortGöztepe EscortMaltepe EscortŞerifali EscortKartal EscortKurtköy EscortPendik EscortKurtköy EscortPendik EscortAnadolu Yakası EscortKartal EscortMaltepe EscortAnadolu Yakası EscortKartal Escort BayanKurtköy Escort BayanMaltepe Escort BayanPendik Escort BayanAnadolu Yakası EscortKartal EscortKurtköy EscortMaltepe EscortPendik EscortTuzla EscortKurtköy EscortPendik EscortTuzla EscortAnadolu Yakası EscortMaltepe EscortKartal EscortBostancı EscortÜmraniye EscortAnadolu Yakası EscortKadıköy EscortAtaşehir EscortTuzla EscortGebze EscortAydınlı EscortMutlukent EscortPendik EscortAnadolu Yakası EscortKurtköy EscortÜmraniye EscortBostancı EscortKartal Escort BayanPendik Escort BayanKurtköy Escort BayanMaltepe EscortAnadolu Yakası EscortBostancı EscortKartal EscortMaltepe EscortÜmraniye Escortbağdat caddesi escortgöztepe escortistanbul escortkartal escortkurtköy escortmaltepe escortpendik escorttuzla escortüsküdar escortataköy escortavcılar escort bayanavrupa yakası escortbahçeşehir escortbakırköy escortbeşiktaş escortbeylikdüzü escorterenköy escortetiler escortgöztepe escortikitelli escortkartal escortkurtköy escortmaltepe escortmecidiyeköy escortpendik escortşirinevler escortşişli escortsoğanlık escortataşehir escortkaynarca escortümraniye escortgebze escorttuzla escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortsex hikayeleriadana escortadıyaman escortafyon escortağrı escortaksaray escortamasya escortankara escortantalya escortantep escortardahan escortartvin escortaydın escortbalıkesir escortbartın escortbatman escortbayburt escortbilecik escortbingol escortbitlis escortbolu escortburdur escortbursa escortçanakkale escortçankırı escortçorum escortdenizli escortdiyarbakır escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escorteskişehir escortgiresun escortgümüşhane escorthakkari escorthatay escortığdır escortısparta escortistanbul escortizmir escortizmit escortkarabük escortkaraman escortkars escortkastamonu escortkayseri escortkıbrıs escortkilis escortkırıkkale escortkırklareli escortkırşehir escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmersin escortmuğla escortmuş escortnevşehir escortniğde escortordu escortosmaniye escortrize escortsakarya escortsamsun escortsiirt escortsinop escortşırnak escortsivas escorttekirdağ escorttokat escorttrabzon escorttunceli escortzonguldak escorturfa escortuşak escortvan escortyalova escortyozgat escorterkeklerde sertleşmeye iyi gelen ilaçlarsertleştirici hap eczane fiyatlarıvega 100 mg hapfuck googledolandırıcı hesap satışıbacklink alToscanello Blu Anice AnasonToscanello CappuccinoToscanello Cioccolato ÇikolataToscanello GrappaToscanello LimoncelloToscanello MacchiatoToscanello Rosso Caffeparliament aqua blueparliament night blueToscanello PuroToscanello Cappuccino PuroAvrupa yakası escortAksaray escortAtaköy escortAtaşehir escortAvcılar escortBahçelievler escortBahçeşehir escortBakırköy escortBaşakşehir escortBeşiktaş escortBeylikdüzü escortBostancı escortBüyükçekmece escortEsenyurt escortEtiler escortFatih escortHalkalı escortKadıköy escortKartal escortKüçükçekmece escortMaltepe escortMecidiyeköy escortMerter escortPendik escortRus escortŞirinevler escortŞişli escortTaksim escortTopkapı escortümraniye escortZeytinburnu escortgaziantep escortalanya escorttekirdağ escortşanlıurfa escortşanlıurfa escortsamsun escortbolu escortbodrum escortbeylikdüzü escortyozgat escortyalova escortvan escortuşak escorturfa escorttrabzon escorttokat escorttokat escortsivas escorturfa escortsakarya escortsakarya escortrize escortniğde escortniğde escortmuğla escortmuğla escortmarmaris escortmardin escortmardin escortmaraş escortmanisa escortmanisa escortkütahya escortkocaeli escortkocaeli escortkıbrıs escortkastamonu escortkars escortısparta escortgümüşhane escortgiresun escortgaziantep escortzonguldak escortzonguldak escortyozgat escortyalova escortvan escorttrabzon escorttekirdağ escortsivas escortsamsun escortordu escortmersin escortmaraş escortmalatya escortkütahya escortkuşadası escortkonya escortkayseri escortkastamonu escortısparta escorthatay escortgiresun escorteskişehir escorterzurum escorttekirdağ escortdiyarbakır escortçorum escortçeşme escortburdur escortbolu escortmalatya escortdenizli escortbodrum escortbalıkesir escortafyon escortbalıkesir escortaydın escortartvin escortantep escortantalya escortağrı escortadana escorterzurum escorterzincan escorterzincan escortedirne escortdüzce escortdüzce escortdidim escortdidim escortdenizli escortçorum escortçeşme escortçanakkale escortbursa escortburdur escortbolu escortbodrum escortrize escortordu escortmersin escortkonya escortantalya escortaydın escortartvin escortalanya escortalanya escortağrı escortafyon escortadana escortzonguldak escortyozgat escortyalova escortvan escortuşak escorturfa escorttrabzon escorttekirdağ escortsivas escortsinop escortsinop escortsinop escortsamsun escortsakarya escortordu escortniğde escortnevşehir escortnevşehir escortnevşehir escortmuğla escortmarmaris escortmardin escortmaraş escortkütahya escortkuşadası escortkonya escortkocaeli escortkıbrıs escortkayseri escortkastamonu escortkars escortısparta escorthatay escortgümüşhane escortgiresun escortrize escortgiresun escorteskişehir escorterzincan escortdiyarbakır escortdidim escortburdur escortbeylikdüzü escorttokat escortmersin escortmanisa escortmalatya escortbolu escortbeylikdüzü escortmalatya escortadana escortafyon escorteskişehir escorterzurum escorterzurum escorterzincan escortelazığ escortelazığ escortelazığ escortelazığ escortedirne escortedirne escortdüzce escortdiyarbakır escortdidim escortdenizli escortçorum escortçeşme escortçeşme escortçanakkale escortçanakkale escortçanakkale escortburdur escortbolu escortbodrum escortbodrum escortbalıkesir escortaydın escortartvin escortartvin escortantep escortantep escortalanya escortağrı escortafyon escortadana escortantalya escortalanya escortalanya escortAmazon Prime izleBeIN Connect izleBlutv izleDisney Plus izleexxen izleGain TV izleNetflix izleAmazon prime izleBlutv izleDisney Plus izlebeylikdüzü escorteryaman escortcaptain blackkalpli sigarasertleştirici hap eczane fiyatlarışişme bebeksertleşme sağlayıcı ilaçlar ve isimleriManchester Double Drive SigaraKing Edward imperial puroadana escort1xbet kayıt1xbet casino1xbetpenis sertleştirici cinsel haplarsertleştirici hap eczane520 Kalpli Sigara BöğürtlenliManchester Double Drive Sigara520 kalpli sigaraİstanbul escort bayanİstanbul escortİstanbul escortsEscort istanbulistanbul escort bayanİstanbul escortEscort istanbulistanbul escortEscort bayanBayan escortescortEscort bayanbayan escortescortAnkara escort bayanEscort ankaraEscort Bayan İstanbulİstanbul escortİstanbul escort bayanEscort istanbulBayan escortEscort bayanseoboşalmayı geciktirici haplargeciktirici kremlerpenis büyütücü haplarbayan azdırıcı damlabayan azdırıcı haperken boşalma geciktirici ilaçlarpenis büyütücü çeşitleribayan cinsel istek arttırıcılarcialis fiyatıviagra fiyatlarıbayan cinsel istek arttırıcılarerken boşalmayı geciktirici ilaç çeşitleripenis büyütücü ürün çeşitlerierken boşalmayı geciktirici ilaç çeşitleribayan cinsel istek arttırıcı damlageciktirici sprey çeşitlerien iyi geciktirici kremkadın istek arttırıcı damlaen iyi bayan azdırıcı ilaçcialis fiyatı eczaneviagra eczane fiyatıerken boşalmayı geciktirici haplargeciktirici krem çeşitleripenis büyütücü haplarcinsel gücü arttırıcı ilaçlarbayan azdırıcı ilaçlaren iyi geciktirici ilaç isimleripenis büyütücü kremen iyi bayan cinsel istek arttırıcılargeciktirici haplargeciktirici kremler çeşitlerikadın azdırıcı çeşitlerigeciktirici ilaç çeşitleripenis büyütücü çeşitlerieczane cialis fiyatıviagra eczane fiyatlarıbayan azdırıcı ilaçlaren iyi geciktiricilerpenis büyütücülererken boşalmayı geciktiren ilaçlarpenis büyütücülerviagra eczane satış fiyatlarıeczane cialis fiyatıerken boşalmayı geciktirici ilaçlargeciktirici sprey eczanebayan istek arttırıcı çeşitlerien iyi bayan cinsel istek artırıcılarerken boşalmayı geciktirici ilaçcialis eczanecialis eczanede kaç tlANKARA ESCORTANTALYA ESCORTMERSİN ESCORTİZMİR ESCORTKAYSERİ ESCORTKONYA ESCORTAnadolu Yakası Escortavrupa yakası escortcialis fiyatıcinsel ereksiyon ilaçlarıcialis fiyatlarıviagra fiyatıcialis fiyatı eczaneFlynta 20 Mgkamagra 100 mgOrcafil 20 MgLifta 5 MgHardcis 5 MgLex 20 MgLevitra 20 MgPriligy 30 MgVigaroo 100 MgHardcis 20 MgAfilta 20 MgHardcis 20 Mgdegralifta 20 mgankara escortantalya escortizmir escortmersin escortankara escortantalya escortizmir escortAdıyaman EscortArtvin EscortBilecik EscortBingöl EScortBitlis EscortBurdur EscortÇankırı EscortÇorum EscortGiresun EscortGümüşhane EscortKars EscortKastamonu EscortKırklareli EscortKırşehir EscortNevşehir EscortErzincan EscortNiğde EscortOrdu EscortSiirt EscortSinop EscortBayburt EscortKaraman EscortKırıkkale EscortBatman EscortŞırnak EscortBartın EscortArdahan Escortığdır EscortKarabük EscortOsmaniye EscortDüzce EscortKilis EscortAdana EscortAnkara EscortAntalya EscortAydın EscortBursa EscortDenizli EscortDiyarbakır EscortEskişehir EscortAntep EscortHatay EscortMersin Escortizmir EscortKayseri EscortKocaeli EscortKonya EscortMalatya EscortMardin EscortSakarya EscortSamsun EscortTrabzon EscortYalova EscortAdıyaman EscortAfyon EscortVan EscortAğrı EscortAmasya EscortBalıkesir EscortBilecik EscortBolu EscortBurdur EscortÇanakkale EscortEdirne EscortElazığ EscortErzincan EscortErzurum Escortısparta EscortKars EscortKastamonu EscortManisa EscortKütahya EscortMuğla EscortRize EscortSivas EscortTekirdağ EscortUrfa EscortOrdu EscortNevşehir EscortMaraş EscortZonguldak Escortadana escortalanya escortankara escortantalya escortaydın escortbursa escortçorlu escortdenizli escortdiyarbakır escortelazığ escorteskişehir escortgaziantep escortizmir escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortmalatya escortmersin escortpendik escortsakarya escortsamsun escorttrabzon escortadana escortankara escortalanya escortantalya escortaydın escortbursa escortçorlu escortdenizli escortdiyarbakır escortelazığ escorteskişehir escortgaziantep escortistanbul escortizmir escortizmit escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortmalatya escortmersin escortsakarya escortsamsun escorttrabzon escortKarelia sigara520 Kalpli Sigara Liçi Kral Meyvesicialis eczane fiyatı 2023viagra eczane fiyatı 2023keno club sigarabayan azdırıcılarerken boşalmayı geciktiricilerviagra fiyatı 2023cialis fiyatı 2023eczanede satılan sertleştirici ilaçlarbeylikdüzü escortlifta fiyatı eczanepenis sertleştirici ilaç çeşitlerieczane cialis fiyatıorijinal viagra fiyatıyalova escortmuğla escortaydın escorttrabzon escortkütahya escortçanakkale escortbalıkesir escortmanisa escorttekirdağ escortmond sigarabayan azdırıcı damla çeşitlerikamagra jel eczane fiyatıafyon escortbalıkesir escortkütahya escortmanisa escortbolu escortmuğla escortbodrum escortmarmaris escortedirne escortkeşan escorterzincan escorthatay escortçorlu escortDating Escortkonya escortmersin escortadana escortbursa escortmalatya escortkayseri escortaydın escortMilano Coffee Sigara Kahve AromalıMilano Gum Sigara Sakız Aromalıoris sigaraelazığ escortkocaeli escortizmir escortkayseri escortgaziantep escortadana escortkonya escortümraniye escortizmit escorteskişehir escortmersin escortIstanbul Escortsamsun escortvan escortaydın escortedirne escortaksaray escortantalya escortescort antalyaescortpung hile satın albacklink sorgulamaGöğüs Büyütmememe büyültmeÜcretsiz Seo aracıAnahtar Kelime AnaliziGoogle Sıra Bulucuseo analysiskonya escortmersin escortadana escortbursa escortmalatya escortkayseri escortaydın escortelazığ escortkocaeli escortümraniye escortkartal escortmanisa escortbolu escortankara escortizmir escortistanbul escortkayseri escortkayseri escortmalatya escortsamsun escortkonya escorteskişehir escortsakarya escortmanavgat escortaydın escortafyon escortbalıkesir escortyalova escortaksaray escortcialis fiyatı kaç paraadana escort bayanankara escort bayanantalya escort bayanbursa escort bayanelazığ escort bayaneskişehir escort bayanistanbul escort bayanizmir escort bayanadıyaman escortafyon escortağrı escortamasya escortardahan escortartvin escortayvalık escortbalıkesir escortbatman escortbilecik escortçanakkale escortdidim escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escortfethiye escortgebze escortgiresun escortısparta escortığdır escortkastamonu escortkırıkkale escortkütahya escortmardin escortmuğla escortosmaniye escortrize escortşanlıurfa escortsiirt escorttekirdağ escorttokat escorttunceli escortyalova escortvan escortcialis fiyatcialis 100 mgcialis nedircialis 5 mg fiyatcialisviagracialis 20mgçorlu escortçorlu escort bayankamagra jel satışBacklinks Checkerbacklinkbacklink sorgulamaahrefshacklink satışbacklink salesseo sorgulamaserver scanviagra 100 mg fiyatviagracialiscialis nedircialis 100 mgcialis fiyatbacklink satışbacklink satışıbacklink alkaliteli backlinkbacklink seositem kaçıncı sıradaGoogle Sıra Bulucubacklink sorgulamaOrganik Hit Programıhtml kod şifrelemeyoutube 1 milyon izlenme kaç tlsıra bulucumozrankGameloopBacklink nedirSpam Skoruspam skoru sorgulamaspam skoru sorgulaistanbul escortYabancı dizi izleNetflix izlegain tv izleExxen izledisney plus izleBlutv izleBeIN Connect izleAmazon Prime izleDizi izleYabancı dizi izleNetflix izleGain TV izleexxen izleDisney Plus izleBlutv izleBeIN Connect izleAmazon prime izleVideo Akrep HaberVideo Dosdoğru HaberVideo Haber SoyVideo Bilgili Beyinler HaberVideo Haber SuitVideo Kadin Haberikadıköy escortAtaşehir escortYabancı Dizi izleda pa sorgulada pa sorgulamaspam skoru sorgulamada pa checkerescortmarmaris escortbacklink salesbacklinkhacklinkhacklink panelhacklink nedirhacklinkhacklink satışhacklink satışıhacklink satışhacklinkhacklink satışhacklink satışEscorthacklink satışhacklink satışhacklink satışhacklink satışhacklink satışbuy backlinkkartal escortmaltepe escortsex hikayependik escortsertleştirici hap isimlericialis fiyatıviagra fiyatıseoescort bayanviagraorcafilflynta 20 mgcombo 100 mgsildegravigrandejeligrasinegralifta 5 mglifta 20 mgdegraviagra 100 mgviagra fiyatıviagra nedirviagra siparişkamagra jelviagra fiyatviagracialis 20 mg eczane fiyatıcialis 5 mg fiyatcialis fiyatviagra fiyatviagra nedircialis 5 mgcialis 20 mgcialis 100 mgcialis jelkamagra nedirerken boşalmacialis 5 mgcialis 20 mg siparişbuy backlinkskurtkoy escorthacklinkhacklink satışbacklink satışbacklink satışıseo nedirtuzla escortwso shellAnadolu yakası escortAtaşehir escortBostancı escortümraniye escortBostancı escortBostancı escortDizi izlecialiscialis 100 mcialis siparişBostancı escorteskişehir temizlikEskişehir Temizlik ŞirketleriApartman Temizliğiev temizliğivilla temizliğiofis temizliğieskişehir ev temizliğigiris bahisen iyi cinsel performans arttırıcı ilaçlarcialis eczane fiyatımanavgat escorteryaman escortdidim escorteskişehir escortankara vip transferantalya vip transferistanbul vip transferPablo EscobarPablo Escobar dizi izlemeksikalı uyuşturucu kaçakcısıpablo escobar ölümüPablo Escobarın hayatıPablo Escobar kimdiradana escortbursa escortankara escortslot deposit shopeepaywso shellen ucuz sertleştirici haplarcialis eczane fiyatıviagra fiyatı en ucuzbayan azdırıcı damlavajina daraltıcı krem yorumviagra eczane fiyat listesikartal escortmaltepe escortümraniye escortbostancı escortkadıköy escortkartal escortpendik escortmaltepe escortkadıköy escortBostancı escortataşehir escortkartal escortataşehir escortMaltepe escortPendik Escortpendik escortescortviagra fiyatdegra 100 mgcialis 5 mgviagra fiyat 2023slot deposit qrispendik escortAnkara EscortEscort AnkaraAnkara Escort BayanEscort Bayanhttp://dev-sibisa.bimakab.go.id/-/dana/win88tambang888slot danawin88win88slot deposit danaslot gacorpenis sertleştirici hap eczaneen ucuz viagra satışen ucuz cialis fiyatıslot gacor maxwinc99 shellr57 shellbypass shellwso shell txt downloadpendik escorthttps://ukm-pmh.upr.ac.id/shopeepay/slot deposit shopeepayslot gacorslot deposit pulsaslot server thailandslot shopeepayAnkara escort bayanslot terbaruhttps://109.123.233.78/sex hikayeBeylikdüzü escort bayanhttps://194.233.73.33/https://103.171.85.49/https://194.233.64.44/https://154.26.134.182/antalya escortaydın escortbalıkesir escortizmir escortbodrum escortmanisa escortadana escortaksaray escortnazilli escortmutlu son masajadana escortsakarya escortalanya escortsakarya escortadiyaman escortağri escortaksaray escortafyon escortamasya escortardahan escortartvin escortaydin escortaydin escortaydin escortbalikesir escortbartin escortbatman escortbayburt escortbilecik escortbingol escortbitlis escortbolu escortbolu escortbuca escortburdur escortburdur escortburgaz escortbursa escortcanakkale escortcanakkale escortcankiri escortcankiri escortcesme escortcorlu escortcorum escortcorum escortedirne escorterzincan escorterzincan escorterzurum escorterzurum escorteskisehir escortgaziemir escortgiresun escorthatay escortigdir escortisparta escortisparta escortizmit escortkahramanmaras escortkarabuk escortkarabuk escortkaraman escortkaraman escortkars escortkastamonu escortkibris escortkirikkale escortkirikkale escortkiriklareli escortkirsehir escortkonak escortisparta escortkusadasi escortkusadasi escortkutahya escortkutahya escortmalatya escortmanisa escortmaras escortmaras escortmardin escortmardin escortkutahya escortMugla escortmus escortnevsehir escortnigde escortordu escortosmaniye escortsanliurfa escortsanliurfa escortsiirt escortsinop escortsinop escortsivas escortsivas escortsultangazi escortrize escorttalas escorttekirdag escorttekirdag escorttekirdag escorttokat escorttokat escorttorbali escorttrabzon escorttrabzon escorttrabzon escorttrakya escorttunceli escortboyazlı escortvan escortvan escorthttps://ekraf.disporapar.jatengprov.go.id/icon/slot-gacor/bodrum escorttuzla escortgebze escortfethiye escortadana escortviagra fiyatviagraorcafil 5 mgjeligravigrandecialis 20 mgantalya escortfree tv series movieskartal escortedirne escortkemer escortmanavgat escortfethiye escortalanya escortdidim escortarnavutköy escortataşehir escortavcılar escortbaşakşehir escortesenler escortesenyurt escortfatih escortgaziosmanpaşa escortkağıthane escortkartal escortküçükçekmece escortmaltepe escortpendik escortsarıyer escortsultangazi escortümraniye escortzeytinburnu escortadapazarı escortaksu escortanamur escortantakya escortatakum escortbelek escortbeykoz escortbuca escortçankaya escortçorlu escortdalaman escortedremit escorterdemli escortgaziemir escortgölcük escortilkadım escortinegöl escortiskenderun escortkarşıyaka escortkeçiören escortkepez escortkonak escortkonyaaltı escortmenderes escortmenemen escortmenteşe escortmezitli escortödemiş escortodunpazarı escortosmangazi escortserdivan escortseyhan escortside escortsilifke escortsilivri escorttarsus escorttorbalı escorttoroslar escortbandırma escortçerkezköy escortmilas escortçarşamba escortnazilli escortsöke escortsusurluk escortyıldırım escortakçaabat escortsalihli escortakhisar escortmerzifon escortlüleburgaz escortsandıklı escortgelibolu escortbornova escortmecidiyeköy escortizmit escortmarmaris escortkuşadası escortbodrum escortkaş escortceyhan escortturgutreis escortpolatlı escortgümbet escortgazipaşa escortturgutlu escortbafra escortsoma escortçankaya escortizmir escortelazığ escortizmit escortkastamonu escorttokat escortuşak escorterzurum escortaksaray escortadıyaman escortsivas escorttrabzon escortdüzce escortısparta escortçorum escortmardin escortkütahya escortgiresun escortkıbrıs escortyozgat escortbatman escortordu escortçanakkale escortmalatya escortzonguldak escortbodrum escortosmaniye escortistanbul escortafyon escortgaziantep escortmersin escortkonya escortsakarya escortkocaeli escortankara escortsamsun escortizmir escortmaraş escortvan escortmanisa escortaydın escorttekirdağ escorthatay escortdenizli escortankara escortantalya escorteskişehir escortgaziantep escortbursa escortbalıkesir escortkayseri escortdiyarbakır escorturfa escortsamsun escortmuğla escortantalya escortadana escortbayan escortedirne escorteryamaneskort.infoslot danamanavgat escortalanya escortsincan escortmarmaris escortçeşme escortadana escortankara escortantalya escortbursa escortdenizli escortdiyarbakır escortgaziantep escortizmir escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmersin escortsakarya escortsamsun escortsivas escorttekirdağ escorttrabzon escortşanlıurfa escortvan escortdidim escortkarşıyaka escortkonak escortalsancak escortaliağa escortgaziemir escortkarabağlar escortesenyurt escortbeşiktaş escorttuzla escortpendik escortfatih escortpendik escortbeylikdüzü escortgaziosmanpaşa escortkartal escortbağcılar escortsilivri escortümraniye escortmaltepe escortbeyoğlu escortbahçelievler escortbaşakşehir escortesenler escortüsküdar escortkadıköy escortşişli escortsarıyer escorttaksim escortetiler escortataşehir escortbakırköy escortzeytinburnu escortavcılar escortbüyükçekmece escortkurtköy escortşirinevler escortbayrampaşa escortamasya escortağrı escortyalova escortaksaray escortzonguldak escorttokat escortyozgat escortuşak escorttunceli escortmuş escortrize escortmuğla escortmardin escortmanisa escortmaraş escortısparta escorthatay escorterzurum escortelazığ escortedirne escortçanakkale escortaydın escortbalıkesir escorteskişehir escortKartal EscortMaltepe EscortPendik EscortKurtköy EscortMaltepe Escortsamslot77hacklink2023 orjinal cialisorjinal viagraviagra 100 mgcialis 5 mg fiyatıcialis 20mgcialis 100mgcialis 100mgflynta 5 mg fiyathardcis 5 mg fiyatlex 20mglifta 5mgorcafil 5mgvigrande 100mgdegra 100mgcombo 100mghardcis 20mgafilta 20mglifta 20mgjeligra 100mggeciktirici spreynovagra hapstag 9000bayan azdırıcı damlalady damlagolden lovitaerken boşalmaviagra 100 mg fiyat orjinalcinsel gücü artıran sertleştirici ilaçlaren ucuz cialis fiyatı eczaneen ucuz viagra fiyatı eczanesertleştirici ilaçlar ve fiyatlarıviagra eczane satış fiyatı 2023cialis fiyatı 2023 eczanepenis sertleştirici ilaç isimlerien ucuz cialis eczane fiyatıerkek cinsel gücü arttırıcı ilaç çeşitlericinsel ilaç isimlerigeorgiaescort.comjigolo sitelerijigolo şirketlerijigolo sitelerijigolo sitelerijigolo sitelerijigolo şirketlerijigolo sitelerijigolo sitelerijigolo şirketleripapaz büyüsübağlama büyüsübağlama büyüsübağlama büyüsübağlama büyüsüpendik escorttuzla escortkurtköy escortanadolu yakası escortdudullu escortgebze escortkartal escortsancaktepe escortsultanbeyli escortkaynarca escortgebze escortkocaeli escortbuca escortEscortEscortEscortEscortEscortEscortBatumi escortGeorgia Escorttravestiistanbul rus escortwdbang588yalova escorttoto macausinop escortrize escortnevşehir escortkırşehir escortamasya escortniğde escortağrı escortbolu escortkarabük escortbilecik escortkayseri escortankara escortkırıkkale escortbartın escortartvin escortbingöl escortbitlis escortçankırı escortgümüşhane escortkaraman escorthakkari escortmuş escortsiirt escorttunceli escortbayburt escortşırnak escortardahan escortığdır escortkilis escorterzincan escortkars escortburdur escortantalya escortzonguldak escortantalya escortbursa escortkonya escortafyon escortkıbrıs escortbalıkesir escortsivas escortvan escortdüzce escortistanbul escortistanbul escortistanbul escortbursa escortkonya escortkonya escortkayseri escortkayseri escortmalatya escortmalatya escortmalatya escortmalatya escortgaziantep escortgaziantep escortgaziantep escorthatay escorthatay escortbodrum escorteskişehir escortkonya escortşanlıurfa escortdenizli escortbursa escortçanakkale escorthatay escortizmit escortmanisa escortadana escortankara escortistanbul escortizmir escortantalya escortbursa escortkonya escortgaziantep escortkocaeli escortmersin escortdiyarbakır escorthatay escortmanisa escortkayseri escortsamsun escortbalıkesir escorttoto macauSitus Slot Server Thailandserver thailandwso shellalanya escortsertleştirici hap çeşitleripenis sertleştirici hap çeşitleriwso shellWhmcs killerr57 shellc99 shellk2ll33d shellPHP Mailerasp shellMARIJUANA shellunzip installerSym404 shellBypass shellcon7ext shellAn0n 3xPloiTeRmini shellTiny File Managerkocaeli escortanadolu yakası escortserver thailandbodrum escortslot deposit danaserver thailandserver thailandpendik escortpendik escortümraniye escortslot gacorYenibosna escortserver thailandslot ovoserver thailandserver thailandcasinolevantkuruçeşme escortşişme bebek mankensertleştirici hap eczaneBahçeşehir escorthttp://simpati.sigikab.go.id/public/shopeepay/https://sisling.bekasikab.go.id/-/slot-gacor/gebze escorthttps://uptdselatan.sumbarprov.go.id/dokumen/slot-gacor/maltepe escortkaynarca escorthttps://uptdselatan.sumbarprov.go.id/dokumen/server-thailand/http://puslitpgk.lppm.unsoed.ac.id/wp-content/uploads/2023/02/anadolu yakası escorthttps://bspjimedan.kemenperin.go.id/web/wp-content/uploads/slot-gacor/casino onlinehttps://uptdselatan.sumbarprov.go.id/dokumen/toto-macau/https://kip-kuliah.kopertis7.go.id/build/https://sibakuljogja.jogjaprov.go.id/slot-gacor/Escorthun.comhttps://pkt-bkppd.kedirikota.go.id/public/uploads/thailand/https://194.233.66.89/https://rapat.pesawarankab.go.id/server-thailand/efekjituefekjituhttps://svms.rsudrsoetomo.jatimprov.go.id/assets/slot/https://berita.deliserdangkab.go.id/-/js/https://svms.rsudrsoetomo.jatimprov.go.id/upload/vendor/server-thailand/https://fmipapress.unimed.ac.id/file/slot-gacor/sikiş hikayeleriAkbatı escort bayanBaşakşehir escort bayanBüyükçekmece escort bayanikitelli escort bayanTüyap escort bayanZeytinburnu escort bayanAtaköy escort bayanAvcılar escort bayanBahçeşehir escort bayanAvrupa yakası escort bayanBahçelievler escort bayanBakırköy escort bayanBeşiktaş escort bayanBeylikdüzü escort bayanEsenyurt escort bayanEtiler escort bayanHalkalı escort bayanKayaşehir escort bayanMecidiyeköy escort bayanŞişli escort bayanTaksim escort bayanŞirinevler escort bayanSefaköy escort bayanTopkapı escort bayanYenibosna escort bayanAksaray escort bayanBomonti escort bayanBeyoğlu escort bayanFulya escort bayanKağıthane escort bayanKüçükçekmece escort bayanFatih escort bayanMerter escort bayanKüçükköy escort bayanSarıyer escort bayanBayrampaşa escort bayanGüngören escort bayanHarmidere escort bayanFındıkzade escort bayanEyüp escort bayanEsenler escort bayanBağcılar escort bayanYeşilyurt escort bayanYeşilköy escort bayanKaraköy escort bayanÇatalca escort bayaninnovia escort bayanSultangazi escort bayanArnavutköy escort bayanGaziosmanpaşa escort bayanÇapa escort bayanhttps://ss.bnpb.go.id/ss/po-content/lang/server-thailand/https://bspjimedan.kemenperin.go.id/web/wp-content/uploads/2023/05/pendik escorthttps://ss.bnpb.go.id/ss/po-content/pulsa/https://ss.bnpb.go.id/ss/po-content/-/slot-gacor/pendik escort
August 2019 – SUE Conferences

Investigating the features of urban form in the Kurdish city of Erbil (old part) regarding the traditional Islamic principles of built Environment 

Investigating the features of urban form in the Kurdish city of Erbil (old part) regarding the traditional Islamic principles of built Environment 

Hooshmand Alizadeh1 

Rezgar Karimi haji pamoq2 

Somayye Shahmohammadnejad3 

Sina Ostowar4 

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.010

Abstract 

In the literature, not much has been reported on the Kurdish spatiality in general and urban form of the cities of Kurdistan in specific, reason why their particularities have largely remained unnoticed in the urban concerning the Kurdish people and the Middle East region. Considering this gap in the knowledge of Middle East cities, this paper examines the features of urban form in the Kurdish city of Erbil (old part) regarding the traditional Islamic principles of built environment has been conceptualized in the research work of Hisham Mortada (2003). The main aim of this study is to identify the points of similarity and difference with other Islamic cities. The results of this comparative analysis will reveal that how the urban form of Erbil’s old part is in line with the morphological features of the Islamic city in general and which features are specific to the Kurdish city of Erbil. This will also give us some notions concerning the built form of Kurdish cities as well for further research in other cities in Kurdistan. Considering the general approach of the research (comparative approach), the data can be collected from different sources including existing literature, different periodical maps, photos and an Erbil-wide survey to identify the main urban morphological features. 

Key words: City of Erbil, Kurdish city, Islamic city, urban form, morphological features 

References:

  • Al-Hashimi, F. W. &. B. S., 2015. The Persistent Element in the Old Urban Fabric, Erbil Bazar Area. Journal of Strategic Innovation and Sustainability, 10(2), p. 48.
  • Al-Hathloul, S. A., 1996. The Arab-Muslim city: Tradition, continuity and change in the physical environment. Dar Al Sahan.
  • Alizadeh, H. &. H. K., 2008. Monitoring the character of place in the historical site of Sanandaj, Iran. Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 7(2), pp. 201-208.
  • Alizadeh, H. &. H. K., 2008. Monitoring the character of place in the historical site of Sanandaj, Iran. Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 7(2), pp. 201-208.
  • Alizadeh, H. &. H. K., 2008. Structural Elements and the Built Environment. International Journal of Environmental Research, 2(2).
  • Alizadeh, H. &. H. K., 2011. The factors shaping the Islamic cities – Historical of Muslims, Iranian Islamic Studies. Volume 3, pp. 61-76.
  • Alizadeh, H. &. I. K., 2017. Investigating the process of traditional design principles formation in the Iranian-Kurdish urban quarters. URBAN DESIGN International, 22(3), pp. 197-218.
  • Alizadeh, H. &. S. L., 2009. Spatial-physical personality of the historical core of Sanandaj. Architecture and Urban Planning, Volume 2.
  • Alizadeh, H., 2004. The Kurdish City of Sanandaj. Journal of Kurdish Studies, Volume 5, pp. 103-126.
  • Alizadeh, H., 2005. The design principles of traditional urban cores in Iran: A case study of Qatâr-chyân quarter, Sanandaj(Doctoral dissertation, Newcastle University)., s.l.: s.n.
  • Alizadeh, H., 2006. The concept of Kurdish city. Journal of Kurdish Studies, Volume 20, pp. 167-198.
  • Alizadeh, H., 2012. The Concept of Privacy and Space in Kurdish Cities. Urban Theory beyond the West: A World of Cities. pp. 137-155.
  • Alizadeh, H., 2017. The profile of Kurdish cities. First Edition ed. s.l.:Kurdistan University Press.
  • Al-Naim, M., 2008. Identity in transitional context: open-ended local architecture in Saudi Arabia. International Journal of Architectural Research: ArchNet-IJAR, 2(2), pp. 125-146.
  • Al-Soliman, T. M., 1991. Societal values and their effect on the built environment in Saudi Arabia: a recent account. Journal of Architectural and Planning Research, pp. 235-254.
  • Anderson, W. P. K. P. S. a. M. E. J., 1996. urban form, energy and Quantifying Urban Form 159the environment: a review of issues, evidenceand policy, Urban Studies. 33(1), p. pp. 7–35.
  • Anon., 2012. Nomination of Erbil citadel (Kurdistan region, Iraq) for inscription on the UNESCO world heritage list,, s.l.: High commission for Erbil citadel revitalization (HCECR).
  • Barton, H., 2000. Sustainable Communities: the potential for eco neighborhoods. London,Earth scan: s.n.
  • Correia, J. &. T. M., 2015. Traditional Islamic cities unveiled: the quest for urban design regularity. Gremium. 2(4), pp. 21-36.
  • Dempsey, N. B. C. R. S. P. S. J. M. J. C. &. B. G., 2010. Elements of urban form. In Dimensions of the sustainable city. pp. 21-51.
  • Ergecgil, S., 2001. Modern culture and its perception of tradition, history and historical sites. In: H. Turgut and P. Kellett (eds) Traditional Environments in a New Millennium. Turkey: Istanbul Technology University, pp.. p. 75–78.
  • Hakim, B. S., 1986. Arabic-Islamic cities. Building and planning principles.. s.l.:s.n.
  • Hakim, B. S., 1991. Urban Design in Traditional Islamic Culture. Cities, Volume 4, pp. 274-77.
  • Hakim, B. S., 1999. Urban form in traditional Islamic cultures: further studies needed for formulating theory1. Cities, 16(1), pp. 51-55.
  • Sabr, C., 2014. a study on the urban form of Erbil city (the capital of Kurdistan region) as an example of historical and fast growing city, humanities and social sciences review. pp. 325-340.
  • High Commission for Erbil Citadel Revitalization. (2009). Erbil citadel. 2013 from http://www.erbilcitadel.org/index.php Gharib, Ako (2004). Arbela. Erbil: Ministry of Art and Culture.
  • Jabareen, Y. R., 2006. Sustainable urban forms: Their typologies, models, and concepts. Journal of planning education and research, Volume 26(1), pp. 38-52.
  • Kalhor, M., 2007. Exploring obstacles to urbanization in Kermanshah (relying on the Qajar era). Maskvyeh Journal, Volume 7, pp. 141-166.
  • Kheirabadi, M., 1991. Iranian Cities: Formation and Development. University of Texas press..
  • KRG, 2009. Ministry of planning. Regional statistical office. Statistic Year Book..
  • Kubat, A. S., 2010. The study of urban form in Turkey. Urban Morphology, Volume 14(1), pp. 31-48.
  • Lynch, K., 1984. Good city form. s.l.:MIT press.
  • Morris, A., 1994. History of Urban Form before the Industrial Revolution. London:: Routledge..
  • Morris, A. E. J., 2013. History of urban form before the industrial revolution. 2nd ed. London: Routledge..
  • Mortada, H., 2003. Traditional Islamic principles of built environment. s.l.:Routledge..
  • Nováček, K., 2008. Research of the Arbil Citadel, Iraqi Kurdistan. s.l.:Památky archeologické.
  • Osra, o. &. j. p., 2018. The changing role of Islamic identity in shaping contemporary cities in Saudi Arabia. Architecture_MPS ،†Abu Dhabi University, pp. 1-12.
  • Rapoport, A., 1977. Human aspects of urban form. s.l.: Pergamon Press.
  • S.P.A., A. P., 2011. Management of The Buffer Area of Erbil Citadel: Urban Design Guidelines for The Buffer Zone of Erbil Citadel, Rome:: A.R.S. progetti S.P.A. (Ambiente Risorse Sviluppo).
  • Sherzad, S., 1979. Architectural Design of the historic Citadel of Arbil, Iraq – center for tourism and national heritage. Denver: MA thesis ،University of Colorado.
  • Smith, C. T., 1978. An historical geography of Western Europe before 1800. s.l.:Addison-Wesley Longman Limited.
  • Tavakoli, M. &. H. A., 2012. Urbanization in Kurdish cities after The Islamic revolution of Iran, case study Saqqez city. Sustainable Cities and Society, Volume 2(1), pp. 45-49.
  • van Bruinessen, M., 2013. Kurds and the City. Institute Kurd de Paris, pp. 273-295.
  • Wan Mohd Rani, W. S. S., 2013. Evaluating the Urban Form Elements as Determinants of Neighborhood Satisfaction in Malaysian Cities. World Academy of Science Engineering and Technology, p. 78.
  • Williams, K., 2014. Urban form and infrastructure. s.l.:a morphological review..
  • Williams, K. B. E. a. J. M. (., 2000. Achieving Sustainable Urban Form. London: E & FN Spon.
  • Yaqoobi, D. M. D. &. T. R., 2012. High lights of Erbil Citadel, Erbil : High Commission for Erbil Citadel Revitalization.

لِـواء ( أربل ) أربيل وتوابِعهِ في تقارير مجلَّة لُغة العرب 1911 ـــــ 1931

لِـواء ( أربل ) أربيل وتوابِعهِ في تقارير مجلَّة لُغة العرب 1911 ـــــ 1931

الأُستاذ الدكتور

صباح مهدي رميّض

جامِعة بغداد ـــ كُـلّـيَّة التربية ابن رُشد

Sabahrmaid1962@yahoo.com                                                                  

07703976910      

الكلِمات المُفتاحيَّة : ( لِواء ـــ أربل ـــ تقارير ـــ لُغة ـــ العرب )

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.009

المُـلخص :
عُـدَّت مجلَّة لُغة العرب موسوعة فِكريَّة وثقافيَّة وأدبيَّة شامِلة , اِحتوت على مُعظم نِتاجات النُّخبة العِراقيَّة المُثـقـفة وعلى اِختلاف قوميِّاتهم وأديانهـم , خِلال مُدَّتي الإصدار ,   الأولى ( 1911 ـــــ 1914 ) , والثانية بعد إعادة الإصدار ( 1926 ـــــ 1931 ) , إذ تنوَّعت موضوعاتها بين التقارير الدوريَّة والدِّراسات والأخبار والمُتابعات المُتفـرِّقة والأعمِدة الثابتة والأسئِلة والإجابات والـرِّدود .

شكَّلت هذهِ المجلَّة مورِدًا معرفيَّـاً مُهِمَّـاً للعديد من الباحِثين وفي مجالات مُتعدِّدة هي التأريخ والأدب واللُّغة والفِكِـر والآثار , وعـرض سِير الشخصيَّات والأعلام وتراجُمِهِم , لِذا كانت بمثابة رِئة المُثـقـف العِراقي خِلال العقدين الثاني والثالث من القرن العشرين .

خصَّصت هيأة تحرير المجلَّة دِراسات تخصُّصيَّة تعريفيَّة عن ألوية العِراق ومُدِنهِ وقُراهُ وقَصباتهِ المُتعدِّدة , إذ عَـرَضَ فيها أعلام العِراق ومُـفكِّروه نِتاجاتهم , ومِنها ما لهُ صِلة بأكراد العِراق أمثال الدكتور داود الجلبي , وعبد الرزاق الحسني , ونعوم سركيس , وشوقي أمين الداودي , وإبراهيم حِلمي العُمر , وشُكري الفضلي , وداود فتو , وغيرهم كثير .

الدِّراسة الحاليَّة تُسلِّط الضَّوء على تقارير مجلَّة لُغة العرب بشأن لِواء أربل ( أربيل ) , وقد حَـرَصَ الباحِث على بقاء كلمة أربل في رسمها اللُّغوي كما ورَدت في مصدر الدِّراسة , فضلًا عن ذلك كونها التسمية المُتداولة آنذاك .

وزَّعت مادَّة الدِّراسة على توطِئة وخمسة مباحث , تناول الأوَّل تـمهيـدًا, استعرضَ تقارير مجلَّة لُغة العرب بشأن  أكراد العِراق وفي موضوعات مُتنوِّعة , وكـرَّسَ المبحث الثانيلتقارير مجلَّة لُغة العرب التي تابعت فيها المسار التاريخي لمدينة أربل عَبرَ العُصُـور , وجاءَ المبحث الثالثلِيُسلِّط الضَّوء على التقسيمات الإداريَّة لِلواء أربل وتوابعِهِ في بِدايات تأسيس الدولة العِراقيَّة في العهد الملكي , وكـرَّسَ المبحث الرابِعلِمُتابعة الأنشِطة والفعَّاليَّات الاِقتصاديَّة في لِواء أربل في  ضوء تقارير مجلَّة لُغة العرب , وحدَّدَ المبحث الخامِس معالِم للحياة الاِجتماعيَّة في لِواء أربل وتوابعِهِ في حُدود وصف تقارير المجلَّة , وبِذلك تكون مجلَّة لُغة العرب مصدرًا ومورِدًا معرِفـيَّـاً مُضافـاً للباحِثين لِمن يَروم دِراسة مدينة أربيل في تاريخها وتُراثها القريب والبَعيد .

مع الإشارة إلى أنَّ الباحِث عزَّز مادَّة الدِّراسة بالمُلاحظات , والنُّصوص , والاِقتِباسات والهوامِش الإيضاحِيَّة التعريفيَّة ؛ بِهدف اِستِكمال المادَّة التاريخيَّة المعروضة للقارئ الكريم , واختتمت الدِّراسة بخاتِمة أوجزت ما وصلت إليه من اِستنتاجات .

قائِمة المصادِر :

أولًا : أعداد مجلَّة لُغة العرب :

  • لغة العرب ( 1911 ) , ج1 , بغداد .
  • لغة العرب ( 1913 ) , ج4 , ج5 , ج6 , بغداد .
  • لغة العرب ( 1914 ) , ج9 , ج10 , بغداد .
  • العرب ( 1926 ) , ج9 , بغداد .
  • لغة العرب ( 1928 ) , ج6 , بغداد .
  • لغة العرب ( 1930 ) , ج8 , ج9 , ح10 , بغداد .
  • لغة العرب ( 1931 ) , ج8 , بغداد .

ثانيًا : الكُتُب العربيَّة :

  1. الآلوسي , سالم , ( 1970 ) , في ذكرى الأب الكرملي ( الرَّاهِب العلَّامة ) , بغداد .
  2. بصري , مير , ( 1995 ) , أعلام العراق في القرن العشرين , ج1 , دار الشؤون الثقافية العامة , بغداد .
  3. الحسني , عبد الرزَّاق , ( 1951 ) , اليزيديون في ماضيهم وحاضِرهُم , مطبعة العرفان .
  4. حسين وآخرون , محسن محمد , ( 2012 ) , أربيل دارسة تأريخيَّة , دار آراس للطباعة والنَّشر , أربيل .
  5. الحمداني , طارق , ( 2010 ) أخبار الخليج العربي التاريخية في مجلَّة لُغة العرب والعرب الهِنديَّة , دار الورّاق للنشر , بغداد .
  6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ , ( 2010 ) , عبد الله بن فتح البغدادي المعروف بالغياثي , تأريخ الغياثي ( تاريخ الدول الإسلاميَّة في الشرق ) دراسة وتحقيق , ط1 , دار ومكتبة الهلال , بيروت .
  7. خورشيد , فؤاد حمه , ( 2012 ) , العشائر الكُرديَّة , وزارة الثقافة , دار الثقافة والنشر الكُرديَّة , التسلسُل ( 78 ) , ط2 , بغداد .
  8. الذهبي , الحافظ أبو عبد الله شمس الدِّين ( 1985 ) , سير أعلام النُّبلاء , ج2 , ط3 , مطبعة الرسالة .
  9. رميض , صباح مهدي , ( 2010 ) , صحافة العهد الملكي مصدر لدراسة تاريخ العراق المعاصر , مؤسسة مصر مرتضى للكتاب العراقي , دار العالميَّة المتحدة , بيروت .
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ , ( 2018 ) , أبحاث تاريخيَّة عراقيَّة وعربيَّة مُعاصِرة دراسة في ضوء المنهج الإشكالي في التاريخ , مطبعة جامعة ديالى .
  • عامر , محمود علي ( 2014 ) , تاريخ الإمبراطوريَّة العُثمانيَّة , دارسة تاريخيَّة اِجتماعيَّة , دار الصفدي , دمشق , 2004 .
  • عبد العال , بديعة محمد , ( 2009 ) , النقشبندية نشأتها وتطورها , ط1 , القاهرة , الدار الثقافية للنشر .
  • العصافي , خليل سليمان ( 2012 ) , ط1 , لمحات اِجتماعيَّة عن تأريخ أربيل , مكتب التفسير , أربيل .
  • عواد , كوركيس , الأب أنستانس الكرملي : حياته ومؤلفاته 1866 ـــــ 1947 , بغداد .
  • غفور , عبد الله , ( 2014 ) , التشكيلات الإداريَّة في جنوب كُردستان , أربيل .
  • الياس , خلدون سالم ( 2016 ) , الإيزيديون والتاريخ والإبادات سنجار أنموذجًا , دار الوسم , بغداد .

ثالثًا : الرسائل والأطاريح الجامعيَّة :

  1. الياسري , فاهم نعمة إدريس , ( 1989 ) , مجلَّة لُغة العرب دِراسة فِكريَّة سياسيَّة , رسالة ماجستير غير منشورة , كُلَّـيَّة الآداب , جامعة بغداد , العراق .
  2. المشوخ , فليح حسن علي , ( 1998 ) , عبد الرزَّاق الحسني مؤرِّخًا , أطروحة دكتوراه , كُلِّيَّة الآداب , جامعة الكوفة , العراق .

رابِعًا : كتب الموسوعات :

  1. المطبعي , حميد , ( 1995 ) , موسوعة أعلام العراق في القرن العشرين , ج1 , دار الشؤون الثقافية العامَّة , بغداد .

خامِسًا : الأبحاث والدِّراسات المنشورة :

  1. رميض , صباح مهدي , ( 2016 ) , كربلاء وتوابعُها في تقارير مجلَّة لُغة العرب وأخبارها 1911 ـــــ 1931 , مجلَّة تُراث كربلاء , العتبة العبَّاسيَّة المقدَّسة , العدد الثاني , المُجلَّد الثالث , السنة الثالثة , كربلاء , العراق .
  2. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ , ( 2011 ) , آراء ومواقف في التعليم والمعارف في العراق , دراسة في ضوء نشريات مجلَّة لُغة العرب 1911 ــــــ 1931 , في كِتاب : دِراسات مُعاصِرة في التربية والتعليم ومناهج الدِّراسات التاريخيَّة العربيَّة , مؤسَّسة مرتضى للكتاب العراقي , بغداد .

سادِسًا : شبكة المعلومات الدُّوليَّة ( الإنترنت ) :

  • https://www.qisasse.com ( 13 / 1 / 2019 ) .
  • https://muhannadknol.wordpress.com( 15 / 1 / 2019 ) .
  • http://wwwallafblogspotcom.blogspot.com ( 15 / 1 / 2019 ) .
  • https://www.algardenia.com ( 15 / 1 / 2019 ) .
  • https://ar.wikipedia.org( 17 / 1 / 2019 ) .

تاريخ مدينة أربيل من واقع الرحالة في العصر العثمانى

تاريخ مدينة أربيل من واقع الرحالة في العصر العثمانى

[رحلتى كارستن نيبور 1766م , وجمس بكنجهام  1816م] نموذجاً.

الدكتور / صلاح أحمد هريدي على

مصر/ جامعـــة دمنهور / كليـــــــة الآداب / قســــــم التاريخ

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.008

تتناول هذة الدراسة تاريخ مدينة أربيل من واقع كتابات الرحالة فى العصر العثمانى رحلتي كارستن نيبور 1766م، وجيمس بكنجهام 1816 م نموذجاً، وتمت الرحلة  الأولى فى النصف الثانى من القرن الثامن عشر، والرحلة الثانية النصف الأول من القرن التاسع عشر وترجع أهمية هذة الدراسة الى أن هاتين الرحلتين تمت فى فترات تاريخية مختلفة، ولا شك فإنها تلقى الضوء على تاريخ المدينة السياسي والإقتصادى والإجتماعى، حيث كانت مدينة أربيل من أوائل المدن العراقية التى دخلت تحت السيطرة العثمانية بعد موقعة جالديران  عام 1514 م .

حيث جعل العثمانيون من أربيل سنجقاً تابع لولاية بغداد خلال القرن السادس عشر، ثم التحقت بولاية شهرزود، ومع بداية القرن الثامن عشر ألغى العثمانيون ولاية شهرزود، من التقسيمات الإدارية للعراق .

أما الرحالة كارستن نيبور ( 1733ـــــــــــــ 1815 م )، ولد فى هانوفر فى عام 1733 م، وإشتغل فلاحاً فى بداية شبابه وتعلم المساحة وانضم فى سنة 1760 م إلى الحملة الإستكشافية التى ينظمها الملك فردريك الخامس – ملك الدنمارك – إلى كل من الجزيرة العربية وسوريا ومصر لينقلوا له صورة حية دقيقة فى هذة المناطق .وقد أدى نيبور مهمته على خير وجه وضمنها عدة كتب، منه الكتاب الذى ترجم عن الإنجليزية ثم عاد إلى وطنه عام 1767 م، بعد 7 سنوات قضاها متجولاً فى الشرق و توفى فى ملدورف ” هولستائين ” فى 29 إبريل 1815م .

ونيبور كان العضو الوحيد من أعضاء البعثة الذى بقى حياً، فقد لقى الآخرون حتفهم. وقد طار صيت نيبور بين المؤرخين والعلماء ومازال .[1]

أما الرحالة جيمس بكنجهام [1786 – 1855م]، واسمه بالكامل جيمس سلك بكنجهام، ولد فى قرية بالقرب من مدينة فالموت بإنجلترا من أب مزارع ومنذ أن شب اغرم بالبحر، فانفق سنواته فيه، وما لبث أن انتقل إلى الهند، فاشتغل فى إحدى دوائر شركة الهند الشرقية الإنجليزية، سنوات عديدة ثم انفصل عنها لينشئ صحيفة كليكتا Calcutt journal”  “.

وقد نجحت جريدته نجاحاً كبيراً لما كان يكتبه فيها من نقد لأعمال شركة الهند الشرقية الإنجليزية وما يعالجه من شئون الهند  بروح فيها شئ كثير من العدل والإنصاف.


1ـ نيبوركارستن، الشرق بعيون مشاهدات رحالة ألمانى عن الشرق، منذ أكثر من 200 عام، الوثيقة البحرين، 1983 م، ص 176 .

المراجع:

– باسيلى نيكتيين

الكرد، دراسة سوسيولوجية وتاريخية، تقديم لويس لويس ماستيون، نقله من الفرنسية وعلق عليه، نوره طالبانى، مكتبة الفكر والتوعية . [الإتحاد الوطنى الكردستانى سليمانية، 1958 .

– جيمس بكنجهام

رحلتى إلى العراق سنة 1816، ترجمة سليم طه التكرينى، المجمع العلمى العراق بغداد الجزء الأول، 1968، الجزء الثانى، 1969 .

– خليل على مراد

العراق فى العهد الثمانى الثانى، دراسة فى الإدارة العثمانية والحياة الإقتصادية 1638 – 1750 م، الرافدين بيروت لبنان .

– كرستن نيبور

الشرق بعيون نيبور، مشاهدات رحالة ألمانى عن الشرق منذ أكثر من 200 عام، المجلد مج، ع3، الوثيقة البحرين 1983 .

– كرستن نيبور

رحلة نيبور إلى العراق فى القرن الثامن عشر، ترجمة عن الألمانية محمود حسن الأمين، راجعه وعلق عليه ووضع فهارسه، سالم الألوسى سلسلة الكتب المترجمة .

– هشام سوادى هاشم

أربيل فى كتابات الرحالة الأجانب فى العهد العثمانى، مجلة التربية والعلم، العراق مج15، ع ـ 2008 .

تاريخ اربل لمشيحا زخا

تاريخ اربل لمشيحا زخا

دراسة تحليلية نقدية

أ.د. فرست مرعي اسماعيل

كلية العلوم الانسانية / جامعة زاخو

DOI: DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.007

المقدمة

   تاريخ اربل(اربيلهولير) لمشيحا زخا تاريخ قديم لمنطقة اربيل وأنحائها كان يعتقد في أوساط المستشرقين بأنه قد فقد الى الابد، ولكن رجل الدين المسيحي الكلداني ( الفونس منكنا) من اهالي قرية شرانش الواقعة شمال قضاء زاخو نشره لأول مرة عام 1907م بعنوان تاريخ اربيل Choroniqued Arbeleالذي حاول انتحال اسم (مشيحا زخا) لهذا المؤلف استناداً على قول المؤرخ السرياني عبد يشوع الصوباوي في فهرسه، ان لمشيحا زخا تاريخاً كنسياً صحيحاً، وقد اثار هذا الكتاب ضجة كبيرة في اوساط الباحثين والمهتمين بالمخطوطات والمصادر السريانية اذ اعتبره المستشرق الالماني ادوارد ساخو Edward Sachauمصدراً مهماً للتعرف على صفحات غامضة من تاريخ المسيحية بصورة عامة وكنيسة المشرق بصورة خاصة، وقام بترجمة المانية له عام 1915م، بينما قام فرانس زوريل بترجمة لاتينية له، وقام المطران العراقي بطرس عزيز بترجمة عربية له نشرها على صفحات مجلة النجم التي كانت تصدر في الموصل باشراف المطران سليمان الصائغ في السنوات 1929 – 1931م .

غير ان المستشرق البلجيكي الاب بول بيترس P.Paul Peetersأبدى شكوكه واعتراضاته في قيمة النص التاريخي وضعفه اعتباراً من سنة1927م، وسانده في ذلك اليسوعي اورتيزدي اوربينا المتحامل على منكنا والنص الذي نشره، بينما دافع اليسوعي الاخر مسينا عن منكنا، وللخروج من هذا المأزق قام عالم المخطوطات الالماني اسفالج بامتحان الخط على المخطوطة موضوعة البحث واستنتج بانها حديثة العهد، ثم حسم المؤرخ الفرنسي الدومنيكي الشهير جان موريس فييه الموضوع في بحث نشره عام 1967م حصيلته: “انه لا يمكن الاعتماد على هذا النص كمصدر تاريخي لأننا لا نستطيع ان نميز الفقرات الاصلية والمحولة الا على ضوء مصادر اخرى، لذا من الافضل الاستغناء عنه وكأنه غير موجود“.

عملنا في هذا الكتاب تحليل مضمونه من قبل المصادر والمراجع السريانية الاخرى المعاصرة له، مع الاخذ بنظر الاعتبار نقد المستشرقين للعمل الذي قام به الفونس منكنا حول انتحال اسم الكاتب القديم (مشيحا زخا) لهذا الكتاب، ومحاولة العديد من الباحثين الكلدان الدفاع عن منكنا رغم معرفتهم الحقيقية بتزويره لمتن الكتاب وانتحاله لاسم مشيحا زخا، ومن ثم مغادرته لوطنه كردستان الى اوروبا وتغير مذهبه الكلداني الكاثوليكي الى المذهب البروتستانتي وتجنسه بالجنسية البريطانية.

المصادر والمراجع:

  1. أبونا، ألبير، 1996، آداب اللغة الآرامية، ، الطبعة الثانية منقحة ومزيدة عليها، دار المشرق، بيروت.
  2. اسموسن، جي. ب، 2005، فاتحة انتشار المسيحية في امبراطورية الايرانيين (ميسوبوتاميا وايران) 100- 637 ميلادية، ضمن كتاب، فاتحة انتشار المسيحية في الشرق،، نقلها الى العربية وأضاف اليها ابحاثاً وملاحق وحواشي: جرجيس فتح الله، دار أدي شير، أربيل.
  3. برصوم، أفرام الاول، 1987، اللؤلؤ المنثور في الاداب والعلوم السريانية، الطبعة الرابعة، دار التراث السرياني، حلب.
  4. جيسموند اليسوعي، جيمس، 2005، أخبار بطاركة كرسي المشرق من كتاب المجدل للاستبصار والجدل، قدم لهذه الطبعة: لويس صليبا، لبنان، طبعة جديدة، جبيل- لبنان، دار ومكتبة بيبلوس.
  5. حبي، يوسف، 1986، كنيسة المشرق، المركز الاكاديمي للابحاث، بيروت.
  6.  دوفال، روبنس، 1980، تاريخ الرها المدينة المباركة، ترجمة: المطران ابراهيم حبيب، منشورات المركز السرياني، حلب.
  7. زخا، مشيحا، 2001، كرونولوجيا اربيل، ترجمة وتعليق:عبد الاحد نباتي، دار ئاراس، اربيل
  8. عواد، كوركيس، 1934، أثر قديم في العراق: دير الربان هرمزد (بجوار الموصل)، الموصل، مطبعة النجم.
  9. فيي، حنا، 1973، مصادر كنيسة المشرق قبل الاسلام، تعريب بتصرف: جاك اسحق، مجلة بين النهرين، الموصل، العدد الاول.
  10. سليمان، ماري، 1896، كتاب المجدل، رومية الكبرى.
  11. -Sameer. Khalil,1990, Alphonse Mingana and his contribution to early Christian-Muslim Studies (A lecture delivered on 25 May 1990 to the First Woodbrooke Mingana Symposium).
  12. الصوباوي، عبد يشوع، 1406هـ -1986م،  فهرس المؤلفين، ترجمة وتعليق: يوسف حبي، مطبوعات المجمع العلمي العراقي (الهيئة السريانية)، بغداد.
  13. صليبا، لويس،1986،  أخبار بطاركة كرسي المشرق من كتاب المجدل للاستبصار والجدل، قدم لهذه الطبعة: لويس صليبا، طبعة جديدة، دار ومكتبة بيبلوس، جبيل- لبنان
  14. شير،أدي،2007، تاريخ كلدو وآثور، طبعة جديدة، مكتب بلند للخدمات الطباعية، أربيل.
  15. مرعي، فرست، 2015، شبهات قديمة وجديدة حول القرآن الكريم، مجلة البيان، الرياض، العدد 342.

تاريخ إربيل من خلال رسائل ابن المستوفي ت637هـ

تاريخ إربيل من خلال رسائل ابن المستوفي ت637هـ

دراسة في الجوانب السياسية والاجتماعية

     أ.د خميس غربي حسين   أ.م.د هالة محمد أبو حمدان

 العراق/جامعة تكريت/كلية الآداب.   لبنان/الجامعة اللبنانية/كلية الحقوق والعلوم السياسية                                                        halaabouhamdan@hotmail.com gbomkamis@yahoo.com

الكلمات المفاتحية : تاريخ , إربيل , ابن المستوفي , جوانب , اجتماعية , سياسية .

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.006

المقدمة

يعود الاهتمام بدراسة وتدوين تاريخ المدن في العراق إلى زمن قديم ، فقد اهتم المؤرخون القدماء بتسجيل أبرز الأحداث التي عاصروها , ومنهم من كتب بعد فترة لاحقة لكي يوثقوا ما شاهدو أو سمعوا , ولما ظهر الإسلام وانتشر في بقاع الأرض ,كان للمؤرخون المسلمون اهتمام واضح بكتابة مؤلفات خاصة بتواريخ مدنهم ، سجلوا من خلالها أهم الأحداث التي وقعت في تلك المدن, كذلك إظهار معالمها وسيرة علمائها وفقهائها ، وخططها , وطريقة بنائها , والأسلوب الذي أتخذ في تشييدها , فضلاً عن ذكر الجوانب السياسية والاقتصادية والاجتماعي , إما بصورة واضحة أو تضمينها في مدوناتهم . واتجهت مؤلفات أخرى نحو التركيز على مجمل الأحداث التي مرت بها المدن والتي شملت جميع الأحداث من ظواهر حضارية , وكوارث طبيعية , أو حروب وغزوات ونكبات مرت بها .

والأمثلة على ذلك كثيرة ففي مدينة بغداد نجد مؤرخين صنفوا الكتب منهم على سبيل المثال لا الحصر ،ابن طيفور ، أحمد بن أبي طاهر ( المتوفى سنة 280هـ / 893م ) في كتابه تاريخ مدينة بغداد ، كذلك كتب الصابي ، أبي الحسن هلال بن محسن ( المتوفى سنة 448هـ / 1056م ) أخبار بغداد ،وسار على هذا المنوال مؤرخون وعلماء المدن الأخرى ، مثل مدينة الموصل والبصرة والكوفة وواسط وإربل ( اربيل ) والأنبار .

ثبت المصادر والمراجع

ـــــــ القرآن الكريم .

    أولاً: المصادر .

 1- الحموي ، ياقوت بن عبد الله (ت626هـ) , 1987م , معجم البلدان ، دار احياء التراث العربي , بيروت , ج1.

2- ابن خلكان ، أحمد بن محمد (ت681هـ), 1977م, وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان  ، دار صادر , بيروت ، ج1 , ج2 , ج4 , ج7 .

3- ابن دقماق , صارم الدين ابراهيم (ت 809 هـ) ,1999م , نزهة الانام في تاريخ الاسلام ، المكتبة العصرية , بيروت .

4- الذهبي ، شمس الدين احمد بن عثمان (ت748هـ) . د.ت , سير أعلام النبلاء ، دار الكتب العلمية , بيروت , ج11 .

5- سبط ابن الجوزي ، يوسف بن قزاوقلي(654هـ) ,1951م , مرآة الزمان في تاريخ الاعيان .

6- ابن الشعار ، ابو البركات المبارك بن الشعار الموصلي (ت654هـ) , 2004م , قلائد الجمان , دار الكتب العلمية ، بيروت ,ج3 , ج6 .

7- السيوطي ، جلال الدين عبد الرحمن (ت911هـ) , 1964م, بغية الوعاة وطبقات اللغويين والنحاة ، مطبعة عيسى البابي الحلبي ، القاهرة  .

8- الصفدي : خليل بن ايبك (ت764هـ) , الوافي بالوفيات ،1992م  ، دار نشر فرانز شتايز ، شتوتغارت , ج7 .

9- الصفدي : خليل بن ايبك (ت764هـ)  , 2007م , نكت الهميان في نكت العميان ، ط1 , مكتبة الثقافة الدينية  ، القاهرة .

10- ابن العبري , غريغوريس بن هارون ، (ت 686هـ) ,2005متاريخ الزمان او تاريخ مختصر الدول, ط2، دار المشرق ، بيروت .

11- ابن العماد , عبد الحي ابن العماد الحنبلي (ت1089هـ) ,د.ت, شذرات الذهب في أخبار من ذهب ، دار أحياء التراث العربي , بيروت , ج5 .

12- ابن كثير, ابو الفداء الدمشقي (ت774هـ) , 1987م , البداية والنهاية ، ط7 , دار الكتب العلمية ، , بيروت , ج13.

13- ابن المستوفي المبارك بن احمد (ت637هـ) , 1980متاريخ إربل , وزارة الثقافة والاعلام .

14- ابن المستوفي المبارك بن احمد (ت637هـ) ,2011 ,   تاريخ إربل ، دار الكتب العلمية ، بيروت .

15- ابن المستوفي المبارك بن احمد (ت637هـ) ,1999م ,رسائل ابن المستوفي ، ط1 , عالم الكتب , بيروت ,

16-ابن المستوفي المبارك بن احمد (ت637هـ)1989م, شرح النظام في شرح شعر المتنبي وابي تمام , ط1، وزارة الثقافة والاعلام ، بغداد , ج1 .

17- المنذري ، زكي الدين عبد العظيم بن عبد القوي (ت656هـ) , 1984م , التكملة لوفيات النقلة , ط3 ، مؤسسة الرسالة , بيروت .

18- المنشئ الإربلي ، علي بن عيسى (ت647هـ) , د.ت , التذكرة الفخرية , عالم الكتب ، بيروت .

 ثانياً:- المراجع .

  1. طليمات , عبد القادر احمد . 1963م,مظفر الدين كوكبري أمير إربل,المؤسسة المصرية العامة للتأليف والنشر, القاهرة .
  2. العزاوي , عباس . 2001م, أربل في مختلف العصور ، بغداد .
  3. عطية الله , أحمد ،1963 القاموس الاسلامي ، القاهرة .
  4. النقيب , أحلام حسن , 2000م, سياسة الخليفة الناصر لدين الله, ط1، دائرة الشؤون الثقافية،بغداد .

ثالثاً:- الدوريات والمجلات .

  • ابن المستوفي , المبارك بن أحمد بن المبارك (ت637هـ) , 1998م , مجلة المورد , , العدد (3) , دار الشؤون الثقافية العامة , بغداد , مجلد (26) .

التاريخ السياسي والعسكري لمدينة أربيل من خلال كتاب العِبَرْ لابن خلدون

التاريخ السياسي والعسكري لمدينة أربيل من خلال كتاب العِبَرْ لابن خلدون

الكلمات الدالة= (التاريخ السياسي-العسكري-اربيل-العبر-ابن خلدون)

أ.د. خطاب إسماعيل أحمد

جامعة زاخو/ فاكولتي العلوم الإنسانية/ قسم التاريخ

Email: Dr.Khatabshah@yahoo.com

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.005

المقـــــــــــــدمــــــــــــــــــــــــة

لقد كان لمدينة أربيل دوراً سياسياً وعسكرياً كبيراً في العصور الإسلامية المختلفة، لاسيما العصر الوسيط منه، وقد وردت الإشارة إلى مدينة أربيل في المصادر الإسلامية العربية بصيغة (اربِل) ومنها كتاب العبر لابن خلدون (732-808هـ/ 1332- 1406م)، الذي قضى معظم عمره في القرن (8هـ/ 14م)، وقد اشتهر ابن خلدون بامتلاكه لخبرة سياسية واسعة، وربما لهذا جاء معظم ما ذكره ابن خلدون عن مدينة أربيل ما يتعلق بالجانبين السياسي والعسكري أكثر من غيرها من الجوانب الأخرى.

على العموم ورد ذكر (اربل) اكثر من 100 مرة في كتاب العبر، وقد استغرق ابن خلدون حوالي 4 قرون في ذكر الأحداث السياسية والعسكرية التي مرت بها مدينة أربيل، أقدم حدث ورد ذكره يعود لسنة 254ه/ 868م وذلك اثناء وصول خطر الصراع بين الخوارج والي الموصل آنذاك إلى أطراف مدينة أربيل، أما احدث ذكر لاربيل في كتاب العبر وآخره فيعود إلى سنة 657ه/ 1260م عند احتلال هولاكو لمدينة اربيل، ولكن معظم الأحداث المهمة التي ذكرها ابن خلدون عن مدينة أربيل جاءت في القرنين (6-7ه/ 12-13م).

قائمة المصادر والمراجع:

أولاً- المصادر الأولية:

  • ابن الأثير،أبو الحسن عز الدين  علي بن أبي الكرم الشيباني الجزري (ت:630 هـ/ 1238م).
  • الكامل في التاريخ، تحقيق:عمر عبد السلام تدمري، دار الكتاب العربي (بيروت: 1997م).
  • ابن الجوزي، أبو الفرج عبد الرحمن بن علي بن محمد (ت: 597ه/ 1201م).
  • المنتظم في تاريخ الملوك والأمم، دار صادر، ط1 (بيروت: 1358هـ).
  • ابن حزم الأندلسي، محمد بن علي (456ه/ 1064م).
  • جمهرة أنساب العرب (بيروت: 1983م).
  • الحِميري ، محمد بن عبد المنعم (ت:900هـ/ 1494م).
  • الروض المعطار في خبر الأقطار، تحقيق: إحسان عباس، مطابع دار السراج (بيروت: 1980).
  • ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد بن محمد (ت: 808ه/ 1406م).
  • كتاب العبر وديوان المبتدأ والخبر في أيام العرب والعجم والبربر ومن عاصرهم من ذوي السلطان الأكبر، دار إحياء التراث العربي (بيروت: د/ت).
  • ابن خلكان، أبي العباس شمس الدين أحمد بن محمد بن أبي بكر (ت: 681ه/ 1283م).
  • وفيات الأعيان وأنباء ابناء الزمان، تحقيق: إحسان عباس، دار الثقافة (د/م: 1968).
  • الذهبي، شمس الدين محمد بن أحمد بن عثمان (734ه/ 1348م).
  • تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، تحقيق: عمر عبد السلام تدمري، دار الكتاب العربي (بيروت: 1987م).
  • السيوطي، جلال الدين عبد الرحمن (911ه/ 1506م).
  • تاريخ الخلفاء، دار الفكر (بيروت: 1974م).
  • الصفدي، صلاح الدين خليل بن أيبك بن عبد الله (ت: 764ه/ 1363م).
  • الوافي بالوفيات، تحقيق: أحمد الأرناؤوط وتركي مصطفى، دار إحياء التراث (بيروت:2000م).
  • ابن العبري، غريغوريوس بن توما الملطي أبو الفرج المعروف بابن العبري (ت: 685ه/ 1286م).
  1. تاريخ مختصر الدول، تحقيق: أنطوان صالحاني اليسوعي، دار الشرق، ط3 ( بيروت: 1992).
  • ابن العماد الحنبلي، عبد الحي بن أحمد بن محمد العَكري (ت: 1089ه/ 1678م).
  1. شذرات الذهب في أخبار من ذهب، تحقيق: محمود الأرناؤوط، دار ابن كثير، (بيروت: 1986م).
  • العيني، بدر الدين محمود (ت: 855ه/ 1451م).
  1. عقد الجمان في تاريخ أهل الزمان- عصر سلاطين المماليك، تحقيق: محمد محمد أمين، مطبعة دار الكتب والوثائق القومية (القاهرة: 2010م).
  • أبو الفداء عماد الدين إسماعيل بن علي بن محمود بن محمد ابن عمر بن شاهنشاه بن أيوب، الملك المؤيد(ت: 732ه/ 1332م).
  1. المختصر في أخبار البشر، المطبعة الحسينية المصرية (القاهرة: د/ت).
  • ابن الفوطي، كمال الدين أبو الفضل عبد الرزاق بن أحمد بن محمد الصابوني(ت: 723هـ/1333م).
  1. الحوادث الجامعة والتجارب النافعة، تحقيق: بشار عواد معروف وعماد عبد السلام رؤوف، مطبعة شريعت (د/م: 1383ه).
  • ابن كثير، ابي الفداء اسماعيل بن كثير الدمشقي (ت: 774ه/ 1373م).
  1. البداية والنهاية، تحقيق: علي شيري دار إحياء التراث العربي، ط1 (القاهرة: 1988م).
  • ياقوت الحموي، ياقوت بن عبد الله أبو عبد الله (ت: 626ه/ 1229م).
  1. معجم البلدان، دار الفكر (بيروت: د/ت).

ثانياً- المراجع الحديثة:

  • الحاجري، محمد طه.
  • ابن خلدون بين حياة العلم ودنيا السياسة، دار النهضة العربية (بيروت: 1980م).
  • الحصري، ساطع.
  • دراسات عن مقدمة ابن خلدون (بيروت: 1967م).
  • صالح، فيروز عثمان.
  • منهج الكتابة التاريخية عند ابن خلدون، مجلة آداب، العدد (24)، لشهر ديسمبر (جامعة الخرطوم: 2006).
  • عنان، محمد عبد الله.
  • ابن خلدون-حياته وتراثه الفكري (القاهرة: 1952م).
  • الملاح، هاشم يحيى.
  • الوسيط في فلسفة التاريخ، دار ابن الأثير للطباعة والنشر (جامعة الموصل: 2007م).
  • وافي، علي عبد الواحد.
  • عبد الرحمن بن خلدون، سلسلة أعلام العرب، العدد (4)، (مصر: د/ت).

المعالم العمرانية لمدينة إربل من خلال تاريخ

المعالم العمرانية لمدينة إربل من خلال تاريخ

ابن المستوفي (ت: 637هـ/1239م )

أ.د. شوكت عارف محمد

قسم التاريخ – فاكولتي العلوم الانسانية – جامعة زاخو

Dr.shawkat2006@yahoo.com

المعالم العمرانية لمدينة أربل من خلال كتاب (تاريخ أربل )

لابن المستوفي (ت:637هـ/1239م )

أ.د. شوكت عارف محمد

قسم التاريخ – فاكولتي العلوم الانسانية – جامعة زاخو

dr.shawkat2006@yahoo.com

الكلمات الدالة: تاريخ أربل ؛ ابن المستوفي الأربلي؛  المعالم العمرانية لأربل .

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.004

ملخص البحث

البحث محاولة لدراسة المعالم العمرانية  لمدينة أربل من خلال ما دوّنه أحد أبناء المدينة، وهو ابن المستوفي الأربلي (564- 637هـ / 1169- 1239م)الذي دوّن الكثير من الأحداث التي مرّت بها المدينة، وتكمن أهمية البحث كون المؤلف يُمثل أحد النخب الادارية، والعلمية البارزة في عصره، ضليعاً في التاريخ، والأدب، واللغة، ومُقرباً من السلطان مظفر الدين كوكبري وهذا ما دفعه الى التركيز في كتابه( تاريخ أربل) على الجانب العلمي، والثقافي حيث قام برصد من ورد  مدينته أربل من العلماء، والادباء من شتى بقاع العالم الاسلامي أنذاك.

وما يزيد البحث أهمية  كون العصر الذي عاشه كان يُمثل صحوة حضارية مُقارنة مع المراحل السابقة حيث عاشت المدينة في خمول، وهذا ما دفع المؤلف الى تسمية كتابه (نباهة البلد الخامل بمن ورده  من الأماثل )، ورغم أنّ ابن المستوفي قد ركّز على تراجم الأعلام من العلماء والأدباء الذين توافدوا على المدينة من مُختلف أرجاء العالم الاسلامي لينهلوا المعرفة من مراكزها العلمية ، ويحضوا بتكريم سلطانها الامير مظفر الدين كوكبري الذي عرف عنه دعمه ورعايته للعلماء ،الا أنّ الكتاب يزخر بين ثناياه بالكثير من الاشارات الى المظاهر الحضارية، والعمرانية كالمدارس، والمساجد، ودور الحديث، والربط والزوايا، والخانقاهات، والأسواق والقياسر، والخانات،وما الى ذلك مما يمكن رصده بين ثنايا السطور.

وقد تطلب البحث تقسيمه الى تمهيد، ومبحثين، وخاتمة. تناول التمهيد: لمحة  تاريخية عن تاريخ أربل عبر العصور. والمبحث الأول: تناولنا فيه التعريف بابن المستوفي الأربلي، وكتابه أنف الذكر، والمبحث الثاني:خُصّص للحديث عن المعالم العمرانية الواردة ذكرها في تاريخ أربل، والمعاني والدلالات التي يُمكن الوقوف عندها.

مصادر ومراجع البحث

أولاً- المصادر الأولية :

  • الاندلسي، ابن سعيد ابي الحسن علي بن موسى(ت:685هـ/ 1288م): الغصون اليانعة في محاسن شعراء المائة السابعة، تحقيق. ابراهيم الايباري، القاهرة، دار المعارف،د/ت.
  • ابن خرداذبة، ابو القاسم بن عبدالله (ت:280هـ/897م): المسالك والممالك ، بريل، 1889.
  • ابن خلكان، شمس الدين احمد بن محمد(ت:681هـ/ 1282م): وفيات الاعيان وأنباء ابناء الزمان، بيروت،1968.
  • سبط بن الجوزي،شمس الدين قزاوغلي(ت: 654هـ/ 1256م):مرآة الزمان في تاريخ الأعيان، حيدر اباد الدكن،الهند، 1951.
  • السخاوي، شمس الدين محمد بن عبدالله(ت:902هـ/ 1496م): الاعلان بالتوبيخ لمن ذم التاريخ، دمشق، 1349هـ.
  • السيوطي، جلال الدين عبدالرحمن(ت: 911هـ/ 1505م): بغية الوعاة في طبقات اللغويين والنحاة، تحقيق. محمد ابو الفضل ابراهيم، القاهرة، مطبعة الحلبي وشركاؤه، 1965.
  • ابن الشعار، كمال الدين ابو البركات المبارك(ت: 654هـ/ 1256م): قلائد الجمان في فرائد شعراء هذا الزمان، تحقيق. نوري حمودي القيسي ومحمد نايف الدليمي،جامعة الموصل ، دار الكتب للطباعة والنشر، 1992.
  • الصفدي، صلاح الدين خليل بن ايبك(ت: 764هـ/ 1364م):الوافي بالوفيات، طهران، 1961.
  • ابن العماد الحنبلي، ابو الفلاح عبدالحي(ت: 1089هـ/ 1678م): شذرات الذهب في اخبار من ذهب، القاهرة، مكتبة القدس، 1931.
  • ابن الفوطي، كمال الدين ابو الفضل عبدالرزاق(ت: 723هـ/ 1323م):الحوادث الجامعة والتجارب النافعة في المائة السابعة ،بغداد، المكتبة العربية، 1351هـ.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ: تلخيص مجمع الاداب في معجم الالقاب ، تحقيق. مصطفى جواد، دمشق، المطبعة الهاشمية ، 1963.
  • القلقشندي،احمد بن علي(ت: 821هـ/ 1418م): صبح الاعشى في صناعة الانشا،القاهرة، 1913).
  • ابن المستوفي، شرف الدين ابو البركات المبارك(ت:637هـ/ 1239م): تاريخ اربل( نباهة البلد الخامل بمن ورده من الاماثل)،تحقيق. سامي خماس الصقار(بغداد، دار الرشيد للنر، 1980). وطبعة بيروت، دار الكتب العلمية ،2011.
  • ــــــــــــــــــــــ، النظام في شرح شعر المتنبي وابي تمام، تحقيق. خلف رشيد نعمان(بغداد، 1989).
  • المقريزي، تقي الدين احمد بن علي(ت: 845هـ/ 1442م): المواعظ والاعتبار بذكر الخطط والاثار،بغداد، 1294هـ.
  • المنذري، زكي الدين ابو محمد عبدالعظيم بن عبد القوي (ت:656هـ/ 1258م): التكملة لوفيات النقلة، تحقيق. بشار عواد معروف، القاهرة، مطبعة الحلبي وشركاؤه،1976.
  • المنشيء الاربلي، الصاحب بهاء الدين(ت: 692هـ/ 1295م): التذكرة الفخرية، تحقيق. نوري حمودي القيسي وحاتم صالح الضامن، بغداد، مطبعة المجمع العلمي العراقي، 1984.
  • ابن كثير، الحافظ عماد الدين اسماعيل(ت: 774هـ/ 1372م): البداية والنهاية، بيروت، دار ابن كثير،1967.
  • ابن واصل ، جمال الدين محمد بن سالم(ت: 697هـ/ 1297م): مفرج الكروب في اخبار بني ايوب، القاهرة، 1953.
  • اليافعي عبدالله بن اسعد(ت:767هـ/ 1366م): مراة الجنان وعبرة اليقظان ،حيدر اباد الدكن ، الهند، 1339هـ.
  • ياقوت الحموي، شهاب الدين أبو عبدالله(ت:626هـ/ 1229م):معجم البلدان، بيروت،د/ت.
  • اليونيني، موسى بن محمد بن احمد(ت: 726هـ/ 1326م):ذيل مراة الزمان، حيدر اباد الدكن الهند، 1954.

ثانياً- المراجع الثانوية :

  • الأتروشي، شوكت عارف محمد: الحياة الفكرية في مصر خلال العصر الأيوبي، عمان، دار دجلة، 2007.
  • باقر، طه، وفؤاد سفر: المرشد الى موطن الاثار والحضارة (بغداد، وزارة الثقافة والارشاد،1966.
  • دائرة المعرف الاسلامية، احمد الشنتناوي، وآخرون، القاهرة، مطبعة الشعب، 1933.
  • حسين، محسن محمد: اربيل في العهد الاتابكي، اربيل، مكتبة التفسير، 2014.
  • خصباك، جعفر حسين : العراق في عهد المغول الايلخانيين 656 – 736هــ، بغداد، مطبعة العاني، 1968.
  • ريج، كلوديس جيمس: رحلة ريج في العراق عام 1820،ترجمة.بهاء الدين نوري، بغداد، 1951.
  • عاشور، سعيد عبدالفتاح : مصر والشام في عصر الايوبيين والمماليك، بيروت، دار النهضة المصرية،1959.
  • عثمان، عبدالستار: المدينة الاسلامية، الكويت، دار المعرفة،1988.
  • عيسى ،احمد: تاريخ البيمارستانات في الاسلام، بيروت، دار الرائد العربي، 1981.
  • العزاوي، عباس، التعريف بالمؤرخين في عهد المغول والتركمان 601-941هـ، بغداد، 1957.

– معروف، ناجي: علماء النظاميات ومدارس المشرق الاسلامي، بغداد، مطبعة الارشاد،1973.

-Encyclopedia. of  Britannic (Art ;  Erbil),London,1966.

أصحاب الحرف في سوق أربل وقيساريتها في كتاب (تاريخ أربل) لأبن المستوفي

أصحاب الحرف في سوق أربل وقيساريتها في كتاب (تاريخ أربل) لأبن المستوفي
الاستاذة الدكتورة

فائزه محمد عزت

جامعة صلاح الدين

كلية الاداب /قسم التاريخ

fayza.izzat@su.edu.krd

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.003

الكلمات الدالة :أصحاب الحرف ،سوق اربل،قيسارية،كتاب تاريخ اربل،ابن المستوفي

ملخص البحث

يتناول هذا البحث موضوع (أصحاب الحرف في سوق أربل وقيساريتها في كتاب تاريخ أربل لأبن المستوفي) المسمى ب (نباهة البلد الخامل بمن ورده من الاماثل) ، ورغم كون الكتاب ضمن كتب التواريخ المحلية على نسق التراجم الا انه يعطي معلومات في غاية الاهمية عن أصحاب الحرف الذين كانوا يمثلون الوجه الحضري للمجتمع الاربلي .

تم التطرق في هذا البحث  الى السيرة الذاتية لأبن المستوفي والتعريف بكتاب تاريخ أربل ، مع اعطاء معلومات تاريخية عن سوق أربل وبناءقيساريتها وعن اصحاب الحرف ودورهم الاساسي في تنظيم الحياة الاقتصادية فى المجتمع الاربلي  ، حيث كان الانتساب الى الحرف خلال تلك الفترة سمة بارزة لاصحابها ،وقد تبين نتيجة البحث وجود العديد من اصحاب الحرف مثل الصاغة والخياطين والخراطين والسراجين والصفارين والبقالين والبياطرة و باعة الاقمشة والشَعر وجلود الحيوانات ،والفحم ،وباعة الكتب واستنساخها بالاجرة ،وكذلك تمت الاشارة الى  الباعة المتجولين الذين كانوا يطوفون في أزقة اربل لبيع بضائعهم.

البحث كاملا

قائمة المصادر والمراجع:

1ــ الاصطخري ،أبو اسحق ابراهيم بن محمد الفارسي (ت 340هـ/951م)، د.ت،الاقاليم،مكتبة المثنى،بغداد.

2ــ ئينسكلوبيدياى هه ولير،2009، حوسين ،موحسين محمه د ،ريكخستنه كانى ئيدارى ودارايى وقه زايى له ميرنشينى هه وليردا، به ركى 3،  جابخانه كرين كالورى، لوبنان.(له بلاوكراوه كانى ده زكاى جاب و بلاوكردنه وه ى به درخان ).

3ــ ئينسكلوبيدياى هه ولير، 2009، خدر :ئاراس ئيسماعيل ،بازارى قه يسه ريى شارى هه ولير،به ركى 5.

4ــ  ابن بسام ، (ت ق9هـ/15م) ،1968،نهاية الرتبة في طلب الحسبة،مطبعة المعارف،بغداد.

5ــ ابن جبير ،محمد بن احمد بن جبير الكناني الاندلسي أبو الحسين(ت 614هـ/ 1217م)،د.ت،دار ومكتبة الهلال ،بيروت.

6ــ الحميري ،ابو عبدالله محمد بن عبدالله بن عبدالمنعم (ت 900هـ/ 1494م)،1980،تحقيق احسان عباس،ط2، مؤسسة الناصر للثقافة ،مطابع دارالسراج،بيروت.

7ــ حوسين ،موحسين محمه د،2010،هه ولير له سه رده مى ئه تا به كيياندا،وه ركيرانى بو زمانى كوردى عوسمان عه لى قادر،بلاوكراوه كانى ئه كاديمياى كوردى ،جابخانه ى حاجى هاشم ، هه ولير.

8ــ ابن خلكان ،أبو العباس شمس الدين أحمد بن محمد بن أبي بكر(ت681هـ/ 1282م) ، د.ت ،وفيات أعيان وانباء ابناء الزمان،تحقيق د.احسان عباس، دار صادر ،بيروت .

9ــ دائرة المعارف الاسلامية،(د.ت)،مادة سوق،دارالمعرفة ،بيروت.

10ــ الذهبي ،شمس الدين أبوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان بن قايماز(ت748هـ/  1347م)، 1993،تاريخ الاسلام ، تحقيق عمر عبدالسلام التدمري،ط 2،دار الكتاب العربي،بيروت.

11ــ الذهبي،1985،سير أعلام النبلاء،تحقيق مجموعة من المحققين بأشراف الشيخ شعيب الأرناؤوط،ط3،مؤسسة الرسالة.

12ــ الزبيدي،محمد بن محمد بن عبدالرزاق الحسني الملقب بمرتضى(ت1205هـ/ 1790م) د.ت،تاج العروس من جواهر القاموس،تحقيق مجموعة من المحققين،دار الهداية.

13ــ الزركلي ، خيرالدين بن محمود بن محمد بن علي بن فارس الزركلي الدمشقي (ت 1396هـ/ 1976م )2002،ط15،دار العلم للملايين.

14ــ السبكي، تاج الدين عبدالوهاب بن تقي الدين(ت771هـ/  1369م ) ،1992م،طبقات الشافعية الكبرى ،تحقيق د.محمود محمد الطناحي و د.عبد الفتاح محمد الحلو،ط2،الناشر هجر للطباعة والنشر.

15ــ السمعاني ،أبوسعد عبدالكريم بن المنصورالتميمي(ت562هـ/1166م)،1988،الانساب،

تقديم وتعليق عبدالله عمر البارودي،ط1،مؤسسة الكتب الثقافية ،دار الجنان،بيروت.

16ــ السيوطي، عبدالرحمن بن أبي بكرجلال الدين (ت911هـ/ 1505م )،د.ت، بغية الوعاة في طبقات اللغويين والنحاة،تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم،المكتبة العصرية،لبنان.

17ــ ابن الشعار ،كمال الدين أبو البركات المبارك بن الشعار الموصلي (ت 654هـ/  1256م )،2005،قلائد الجمان في فرائد شعراء هذا الزمان،المشهور ب(عقود الجمان في شعراء هذا الزمان )،تحقيق كامل سلمان الجبوري ،دار الكتب العلمية ،بيروت.

18ــ الصفدي ،صلاح الدين خليل بن ايبك بن عبدالله (ت 764هـ/ 1362م)،2000،تحقيق أحمد الاناؤوط وتركي مصطفى،دار احياء التراث ،بيروت.

19ــ الصقار، سامي بن خماس، 1992،امارة اربل في العصر العباسي ومؤرخها ابن المستوفي،دار الشواف.

20ــ ابن عبدالحق البغدادي ، صفي الدين عبد المؤمن بن عبد الحق (ت 739هـ/1338م)،1953،مراصد الاطلاع على أسماء الامكنة والبقاع،تحقيق علي محمد البجاوي،ط1،دار المعرفة ،بيروت.

21ــ عبدالستار،محمد، 1988،المدينة الاسلامية،عالم المعرفةمطابع الرسالة،الكويت.

22ــ عزت،فائزه محمد ،2009،الحياة الاجتماعية للكوردبين القرنين(4ـ9هـ/10ـ15م)،مطبوعات الاكادمية الكوردية،،مطبعة الحاج هشام،اربيل.

23ــ عزت،فائزة محمد،2002،الاسواق الكوردية من القرن الاول الى السابع الهجري(دراسة تاريخية)،كوفارا زانكويا دهوك ،المجلد 5،العدد2،دهوك.

24ــ العلي ،صالح أحمد،واخرون،1975،تاريخ الحضارة العربية الاسلامية،ط4،مطبعة الاداب،النجف.

25ــ العماد الحنبلي،عبدالحي بن أحمد بن محمد ابن العماد العكري ،أبو الفلاح(ت 1089هـ/ 1678م )،1986،شذرات الذهب في أخبا رمن ذهب ،تحقيق محمود الارناؤوط ، دار ابن كثير ،دمشق.

26ــ العمري،أحمد بن يحيي بن فضل الله ،شهاب الدين (ت749هـ/ 1348م )،2002 ،مسالك الابصار في ممالك الامصار،ط1،المجمع الثقافي ،أبوظبي.

27ــ القزويني ،زكريا بن محمد بن محمود (ت682هـ/ 1283م ) ،د.ت،اثار البلاد واخبار العباد،دارصادر،بيروت.

28ــ القلقشندي ،احمد بن علي بن أحمدالفزاري(ت 821هـ/  1418م )، 1987 ،صبح الاعشى في صناعة الانشاء،دار الكتب العلمية،بيروت.

29ــ ابن كثير،أبو الفداءاسماعيل بن عمر بن كثير القرشي (ت774هـ/ 1372م )،1988،البداية والنهاية ،تحقيق علي شيري،دار احياء التراث العربي.

30ــ ابن المستوفي ،شرف الدين أبوالبركات المبارك بن أحمد اللخمي الاربلي(637هـ/1239م)،1980،تاريخ اربل المسمى(نباهة البلد الخامل بمن ورده من الاماثل)،تحقيق سامي بن السيد الصقار، دارالرشيد ،بغداد.

31ــ ابن منظور،أبوالفضل جمال الدين محمد بن مكرم(ت 711هـ/1311م)،د.ت،لسان العرب،اعداد و تصنيف يوسف خياط ،دارلسان العرب،بيروت.

32ــ هه زار ،1369ش،هه نبانه بورينه ،فرهنك كوردى فارسى،سروشت،تهران.

33ــ اليافعي ،أبو محمد عفيف الدين عبدالله بن أسعد بن علي بن سليمان(768هـ/ 1366م )،1997،مرآة الجنان وعبرة اليقظان في معرفة ما يعتبرمن حوادث الزمان ،وضع حواشيه خليل منصور،دار الكتب العلمية،بيروت.

34ــ ياقوت الحموي ،شهاب الدين أبوعبدالله ياقوت بن عبدالله الرومي (ت 626هـ/ 1228م)،1995،ط2،دار صادر،بيروت.

35ــ اليونيني,قطب الدين أبو الفتح موسى بن محمد (ت 726هـ/ 1325م)، 1992،ذيل مرآة الزمان ،ط2،دار الكتاب الاسلامي،القاهرة.

أربل في كتابات ابن الفُوَطِي

أربل في كتابات ابن الفُوَطِي

أسم الباحث: الدكتور حمود مضعان عيال سلمان السعودي

العنوان: البحرين / مدينة المنامة / إدارة المناهج بوزارة التربية والتعليم

البريد الالكتروني: Hmoodmad94@yahoo.com

الكلمات الدالة: مدينة أريل، ابن الفُوَطِي، مجمع الآداب، المضامين العلمية، المضامين الوظيفية، المضامين الزمانية.

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.002

ملخص

يهدف البحث إلى بيان مكانة مدينة أربل في كتابات المؤرخ العراقي ابن الفُوَطِي وتحديد ابعاد هذه المكانة ودلالاتها.

ينتظم البحث في مقدمة وجزأين وخاتمة وملحق، يتناول الأول ( التمهيد) عصر ابن الفُوَطِي(642-723هـ/1245-1324م) وحياته، أما الثاني فيتحرى بيان علاقة ابن الفوطي بأهل مدينة أربل والكشف عن مكانتها في كتابات ابن الفُوَطِي، ومقارنتها مع المدن العراقية الأخرى التي ذكرها ابن الفُوَطِي في كتاباته، ويحلّل هذه المادة تحليلاً إحصائيا كمياً من حيث مضامينها العلمية والثقافية، والزمانية وموارد ابن الفُوَطِي عن هذه التراجم، وينتهي البحث بخاتمهٍ تتضمن خلاصة ما توصل إليه، وملحق يضم أسماء جميع من ترجم لهم ابن الفُوَطِي من أهل مدينة أربل فيما وصل الينا من مادته.

يستند البحث إلى ما وصل من مادة تاريخية ابن الفُوَطِي والمتمثلة في الجزأين الرابع والخامس من كتابه:تلخيص مجمع الآداب في معجمالألقاب، واللذين يتضمنان خمسة آلاف وتسعمائة وإحدى وعشرين ترجمة، ولقدتم التعامل معها حسبما هو معمول به في قواعد البحث التاريخي، توثيقاً ونقداً وتحليلاً، فقد أُخْضِعَتْ للتحليل الإحصائي، وخَلُص إلى مجموعة من الإحصاءات من حيث ببعدها الزماني، ومضامينها العلمية والثقافية وموارد ابن الفُوَطِي حول هذه التراجم.

قائمة المراجع:

ابن الأثير، علي بن محمد بن محمد (ت630هـ)، 1995م: الكامل في التاريخ، راجعه وصححه: محمد الدقاق، ط2، بيروت، دار الكتب العلمية.

ابن الطقطقى، محمد بن علي بن طباطبا، (ت 709هـ)، (د. ت): الفخري في الآداب السلطانية والدول الإسلامية، بيروت، دار صادر.

ابن العبري، غرويغريوس الملطي (ت685هـ)، (د.ت): تاريخ مختصر الدول، ط1، بيروت، دار الميسرة.

ابن الكازروني، علي بن محمد البغدادي (ت 697هـ)، 1970م: مختصر التاريخ، من أول الزمان إلى منتهى دولة بني العباس تحقيق: مصطفى جواد، د.ط، بغداد، المؤسسة العامة للصحافة والطباعة، مطبعة الحكومة.

ابن الوردي، زين الدين عمر(ت749هـ)، 1389هـ /1969م: تاريخ ابن الوردي، النجف، المطبعة الحيدرية.

ابن حجر العسقلاني، أحمد (ت852هـ)، 1996م: الدرر الكامنة في أعيان المائة الثامنة، تحقيق: محمد سيد جاد الحق، ط2، دار الكتب الحديث، القاهرة.

ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد بن محمد (ت808هـ) 1988م: ديوان المبتدأ والخبر في تاريخ العرب والبربر ومن عاصرهم من ذوي الشأن الأكبر، تحقيق: خليل شحادة، ط2، بيروت دار الفكر.

ابن خلكان، أحمد بن محمد (ت 681هـ)، 1997م: وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان، ط1، طبعة جديدة منقحة ومصححة ومفهرسة، تقديم محمد عبد الرحمن المرعشلي، بيروت، دار إحياء التراث العربي ومؤسسة التاريخ العربي.

ابن رافع السلامي، محمد (ت774هـ)، 2000م: تاريخ علماء بغداد المسمى منتخـب المختار، صححه وعلق عليه: عباس العزاوي، ط2، بيروت، الدار العربية للموسوعات.

ابن سباط، حمزة بن أحمد بن عمر (ت 926هـ)، 1993م: صدق الأخبار تاريخ ابن سباط، تحقيق عمر بن عبد السلام التدمري، ط1، طرابلس لبنان، دار جروس برس.

أبو الفداء، عماد الدين إسماعيل بن علي بن محمود بن محمد ابن عمر بن شاهنشاه بن ايوب بن الملك المؤيد صاحب حماة (ت732هـ)، (د.ت): المختصر في اخبار البشر، القاهرة: الطبعة الحسينية المصرية.

براون، إدوارد، 1965م: تاريخ الأدب في إيران من الفردوسي إلى السعدي، ترجمة إبراهيم الشّواربي، مصر، مطبعة السعادة.

البغدادي، عبد المؤمن بن عبدالحق (ت739هـ)، 1992: مراصد الاطلاع على أسماء الأمكنة والبقاع تحقيق: علي محمد البجاوي، ط1، بيروت، دار الجيل.

الحسّو، أحمد عبدلله،1992م: الموصل في عهد السيطرة الجلائرية (736-814هـ /1335-1411م)، موسوعة الموصل الحضارية، ط1، جامعة الموصل/الموصل، دار الكتب للطباعة والنشر.

الحميري، محمد بن عبد المنعم، 1984م: الروض المعطار في خبر الأقطار، تحقيق: إحسان عباس، ط2، بيروت، مكتبة لبنان.

الذهبي، محمد (ت748هـ/1348م)، (د.ت): تذكرة الحفاظ، د.ط دار، بيروت، الكتب العلمية.

الذهبي محمد بن أحمد (ت 748هـ) 1337هـ: دول الإسلام، ط1، حيدر آباد الدكن، مطبعة دائرة المعارف النظامية.

الذهبي، محمد بن أحمد (748هـ/ 1348م)، 1984م: سير أعلام النبلاء، تحقيق شعيب الأرنؤوط، ط1، بيروت، مؤسسة الرسالة.

زامباور، 1980م: معجم الأنساب والأسرات الحاكمة في التاريخ الإسلامي، تحقيق: زكي محمد حسن بك وحسن أحمد محمود، د.ط، بيروت، دار الرائد العربي.

زكي بك، محمد أمين، 1939م: خلاصة تاريخ الكرد وكردستان من أقدم العصور التاريخية حتى الآن، ترجمة محمد علي عواد، القاهرة، مطبعة السعادة.

الصفدي صلاح الدين خليل بن أيبك (ت 764هـ)، 1992م: الوافي بالوفيات، باعتناء: هلموت ريتر د. ط، بيروت، دار فرانز شتايزشتوتفارت.

العزاوي، عباس، 2004م: موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين حكومة المغول(656-738هـ/1258-1338م)، ط1، بيروت، الدار العربية للموسوعات.

فؤاد عبد المعطي الصيّاد،1980م: المغول في التاريخ، د، ط، بيروت، دار النهضة العربية للطباعة والنشر.

القزاز، محمد صالح داود، 1960م: الحياة السياسية في العراق في عهد السيطرة المغولية، د. ط، النجف الأشرف، مطبعة القضاء.

القزويني، زكريا بن محمد بن محمود (ت682هـ)، (د.ت): آثار البلاد، د.ط، بيروت، دار صادر.

الكتبي، محمد بن شاكر (ت764هـ)، (د.ت): فوات الوفيات والذيل عليها، تحقيق إحسان عباس، د.ط، بيروت، دار صادر.

لطفي، مهاب 1965: درويش الألقاب على المسكوكات الإيلخانية، سومر/ العراق.

مجهول (منسوب لابن الفُوَطِي)، 1351 هـ: الحوادث الجامعة والتجارب النافعة في المائة السابعة، تحقيق مصطفى جواد، د. ط، بغداد، المكتبة العربية.

معروف، ناجي، د.ت، تاريخ علماء المستنصرية، ط3، القاهرة، دار الشعب.

النسوي، محمد بن أحمد (ت639هـ) 1953م: سيرة السلطان جلال الدين منكبرتي، تحقيق: حافظ أحمد، القاهرة، دار الفكر العربي.

ياسين، عبد علي، 1978م: العراق في عهد المغول 656-736هـ، رسالة دكتوراه غير منشورة، إشراف: عبدالفتاح علي شحاته، القاهرة، جامعة الأزهر.

AN EVALUATION OF ACADEMIC STUDIES CONDUCTED IN TURKEY REGARDING ERBIL

AN EVALUATION OF ACADEMIC STUDIES CONDUCTED IN TURKEY REGARDING ERBIL

Prof.Dr. Mehmet AKBAŞ[1]

Gaziantep University/TURKEY

DOI: https://www.doi.org/10.31972/ISCHKK19.001

Abstract

Erbil is a historical city. However, the city of Erbil is under-researched academically in terms of its history, geography and culture, in our country. There is limited research regarding Erbil. There are eighty-six master’s dissertations in academia. These dissertations were carried out recently. Most of these studies are in the field of agriculture, bioengineering, economics and business. Only two doctoral theses are available in YOK(Institution of High Education) thesis database. Remaining studies are master dissertations. Studiesconductedas doctoral and master thesis and their field can be classified as follows: 21 theses in business, 12 theses in bioengineering, 6 theses in economics, 6 theses in agriculture, 2 theses in water products, 1 thesis in medicine, 1 thesis in tourism, 5 theses in biology, 8 theses and in linguisticsand literature, 3 theses in chemistry, 4 theses in sociology, 5 theses in mathematics, 1 thesis in banking, 4 theses in mechanical engineering, 2 theses in history, 1 thesis in veterinary, 1 thesis in civil engineering, 1 thesis in computer engineering. In addition, there are 2 encyclopedia articles, 4 books and some articles about Erbil.

[1]makbas72@hotmail.com.tr


[1]makbas72@hotmail.com.tr

Maqaleyén der heqé Erbilé de Hatiye Nivisandin

Ferset Meri, “İslam Öncesinde Kürtler” pp. 10-29, Kürtler, Nida publication, İstanbul, 2015.

Ömer Çelik, Muhammed Es‘ad Erbilî (1847/1931)’nin Kur’ân-ı Kerim Âyetlerini Yorumlama Yaklaşımı, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2001.

Ramazan Muslu, Vahdet-i Vücûd Üzerine Yazılmış Bir Risâle: Erbilî’nin Mir’âtü’ş-Şühûd fî beyâni Vahdeti’l-Vücûd’u, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2009, cilt: IX, sayı: 23, “İbnü’l-Arabî” özel sayısı – II.

Vahit Göktaş, – Ali Tenik,Opinions of Muhammed Es’ad Erbili (1847\19319) On Dhikr, Sufi Texts, 2013,

VahitGöktaş, Osmanlı’nın Son Döneminde; Gümüşhanevi Dergahı Şeyhi Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevi’nin ve Kelami Dergahı Şeyhi Muhammed Esad Erbilî’nin Duaya Yükledikleri Anlam , . Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu Bildiriler Kitabı (03-05 Ekim 2013 Gümüşhane), 2014.

Göktaş, Vahit, Es’ad Erbilî ve Düşünceleri, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni: Medeniyet Projelerinin İnşa Sürecinde Çağdaş İslâm Düşüncesi, 2015, cilt: IX.

Mahmut Recep Keleş, XIII. Yüzyıl Erbil Kökenli Biyografi Müelliflerinden İbn Hallikân ve Eseri Vefeyâtü’l-Ayan’da Yer Alan Zâp Havzası Âlim, Şair ve Devlet Adamları, ABAD: Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi = JABS: Journal of Anatolia and Balkan Studies, 2018.

Kalafat, Yaşar, Türkmeneli / Erbil ve Halk Sufizmi, Türk Dünyası Araştırmaları, 1997, sayı: 107,

Kalafat, Yaşar, Türk Halk İnançlarında Metodik Problemler (-Erbil- Nahcıvan ve Türkiye Örnekleri), Türk Dünyası Araştırmaları, 1999, sayı: 121.

Kitabén der heqé Erbilé de Hatiye Nivisandin

Naznaz Tawfeq, Irak Erbil Yöresi Mezar Kültürü[1]

 

Cengiz Kartın, İngiliz İstihbarat Raporlarında Erbil (1918-1919)[2]

 

Ephrem Isa Yousif, Mezopotamya’nın Yıldız Şehirleri & Urfa, Nusaybin, Diyarbekir, Mardin, Erbil, Kerkük, Süleymaniye, Duhok

 

Ata Terzibaşı, Erbil Şairleri[3]

 

Maddeyén Di Mewsuan de

Sami es-Sakkar , “ERBİL”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/erbil

Hasan Kamil Yılmaz, “ESAD ERBÎLΔ,https://islamansiklopedisi.org.tr/esad-erbili.

[1]Weşanxaneya Berîkan.

[2]Weşanxaneya Yazıgen.

[3]Weşanxaneya Kerkuk Vakfı.

ankara escort çankaya escort çankaya escort escort bayan çankaya istanbul rus escort eryaman escort ankara escort kızılay escort istanbul escort ankara escort ankara escort escort ankara istanbul rus Escort atasehir Escort beylikduzu Escort Ankara Escort malatya Escort kuşadası Escort gaziantep Escort izmir Escort