واژه ‌گزینی در ترجمه شعر معاصر عربی به زبان فارسی

(مطالعه موردی: ترجمه قصاید بدر شاکر السیاب در کتاب  از سرود باران تا مزامیر گل سرخ)

دکتر رقيه رستم‌پور ملکی

دانشیار دانشگاه الزهرا (س)

نرگس خسروی سوادجانی

دانشجوی دکتری دانشگاه الزهرا (س)

r.rostampour@alzahra.ac.ir

n.khosravi@alzahra.ac.ir

DOI: https://doi.org/10.31972/jickpll19.28

چکیده

علیرغم نظریه‌هایی که قائل به ترجمه‌ناپذیری شعر است، ترجمه شعر همواره جریان داشته است. ترجمه شعر از زبان عربی به فارسی و برعکس نیز از دیرباز رواج داشته است. ترجمه دارای چند مرحله است و یکی از مراحل آن، انتخاب واژگان معادل مناسب در زبان مقصد است. هر واژه‌ای در هر زبانی علاوه بر داشتن معنای محوری و پایه، از معنای ضمنی نیز برخوردار است. در شعر افزون بر اهمیت محتوا، زبان نیز به‌خودی‌خود از ارزش برخوردار است. شاعر در کنار استفاده از آهنگ و موسیقی که در وزن و قافیه نمود پیدا می‌کند، از انواع آرایه‌های ادبی همچون تشبیه، استعاره، کنایه، ایهام و… بهره می‌گیرد.  واژگانی که در زبان مقصد به کار گرفته می‌شوند، باید همان تأثیری را در مخاطب داشته باشند که واژگان متن زبان مبدأ در مخاطب داشته است. از‌این‌رو مترجم شعر برای انتخاب واژگان مناسب باید با اشتقاق، ریشه کلمات، دلالت‌های معنایی آن‌ها و آرایه‌های ادبی  آشنایی داشته باشد.

پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به‌ دنبال آن است که راهکارهایی برای واژه‌گزینی در ترجمه شعر معاصر عربی به زبان فارسی ارائه دهد؛ بدین منظور در این مقاله نمونه‌هایي از اشعار ترجمه‌شده از عربی به فارسی توسط موسی اسوار بررسی خواهد شد.

واژگان کلیدی:

ترجمه شعر معاصر عربی، واژه‌گزینی، معنای مجازی، آرایه‌های ادبی

تەواوی توێژینەوەکە بخوێنەوە

منابع

• قرآن کریم، ترجمه فولادوند.
• آذرنوش، آذرتاش (1388). فرهنگ معاصر عربی-فارسی، چ11، تهران: نشرنی.
• اسوار، موسی (1381). از سرود باران تا مزامیر گل سرخ: پیشگامان شعر امروز عرب، چ ا، تهران: انتشارات سخن.
• بعلبکی، روحی (1392). فرهنگ عربی-فارسی المورد، ترجمه محمد مقدس، چ5، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
• حدادی، محمود (1384). مبانی ترجمه، چ1،تهران: رهنما.
• حسن، عبدالغني (1376). فن ترجمه در ادبیات عربی،چ1، مشهد: آستان قدس رضوی.
• رسول­نیا، امیرحسین و آقاجانی، مریم (1392). مقاله «مبارزه و پایداری در شعر بدر شاکر سیاب» (با تکیه بر شعر «أنشودة المطر»). نشریه ادبیات پایداری. سال4. شماره 8. صص51-72.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1381). مقاله: «در ترجمه­ناپذیری شعر». ایران­شناسی.سال 14. شماره 56. صص743-749.
• صلح­جو، علی (1395). از گوشه و کنار ترجمه، چ2، تهران: نشر مرکز.
• لطفی­پور ساعدی، کاظم (1394). درآمدی به اصول و روش ترجمه، چ10، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• محمدداود، محمد (2008). معجم الفروق الدلالیة في القرآن الکریم، القاهرة: دار غریب للطباعة والنشر.
• معروف، یحیی (1395). فن ترجمه: اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و فارسی به عربی.
• ناظمیان، رضا (1381). روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی، چ1، تهران: سمت.
• نصیری، حافظ (1390). روش ارزیابی و سنجش کیفی متون ترجمه شده از عربی به فارسی، چ1،تهران: سمت.
• نیازی، شهریار و قاسمی اصل، زینب (1397). الگوهای ارزیابی ترجمه (با تکیه بر زبان عربی)، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• نیومارک، پیتر (1390).دوره آموزش فنون ترجمه، چ3، تهران: رهنما.