نه‌رێكردن له‌ زمانى كوردى و فارسیدا

(PP 431 – 454)

توێژه‌ران:

م.ى. شه‌هره‌زاد نایب موحه‌مه‌د  /  م.ى. سالم حه‌سه‌ن عه‌زیز /    م.ى. به‌هره‌ سه‌لام حه‌مه‌غه‌ریب

                زانكۆى هه‌ڵه‌بجه‌                 زانكۆى هه‌ڵه‌بجه‌                     زانكۆى هه‌ڵه‌بجه‌

بڵاوكردنه‌وه‌ : 29/10/2020

DOI: https://doi.org/10.31972/jickpll19.25

پوخته‌ى توێژینه‌وه‌كه‌

نه‌رێكردن وه‌ك بابه‌تێكى زمانیی كرده‌یه‌كه‌ چ له‌ ئاستى ڕێزمان، یان ئاستى واتاسازیدا ڕۆڵ و ئه‌ركى تایبه‌تی هه‌یه‌ و جێگاى بایه‌خ پێدانه‌ له‌ گشت زمانه‌كاندا ، له‌ هه‌ر زمانێكیشدا كۆمه‌ڵێك تایبه‌تیه‌تى خۆیی هه‌یه‌، بۆیه‌ ئێمه‌ش به‌ گرنگمانزانى، كه‌ توێژینه‌وه‌ له‌و بابه‌ته‌ گرنگه‌ زمانییه‌ بكه‌ین و به‌راوردى ئه‌و بابه‌ته‌ له‌ هه‌ردوو زمانى كوردى(شێوه‌زارى سلێمانى) و زمانى ستانداردى فارسیدا(فارسى نوێ) بكه‌ین، تا بتوانین تیشكێك بخه‌ینه‌ سه‌ر ئه‌م لایه‌نه‌ گرنگه‌ له‌ هه‌ردوو ئاستى وشه‌سازى و رٍسته‌سازیشدا به‌ وردى شیبكه‌ینه‌وه‌، به‌پێى ڕێبازى وه‌سفى شیكارى.

توێژینه‌وه‌كه‌شمان له‌ پێشه‌كى و سێ به‌ش پێكهاتووه‌:

به‌شى یه‌كه‌م: تایبه‌تمانكردوه‌ به‌  نه‌رێكردن له‌ زمانى كوردیدا، له‌ دوو ته‌وه‌ره‌ پێكهاتووه‌:

 ته‌وه‌ره‌ى یه‌كه‌م، چه‌مك و زاراوه‌ى نه‌رێكردن و پێناسه‌ى نه‌رێكردن، جۆره‌كانى نه‌رێكردن، نه‌رێكردن له‌ڕووى واتاوه‌ له‌خۆده‌گرێت.

ته‌وه‌ره‌ى دووه‌م، نه‌رێكردن له‌ هه‌ردوو ئاستى وشه‌سازى و ڕسته‌سازیدا خراوه‌ته‌ڕوو.

به‌شى دووه‌م:  تایبه‌ته‌ به‌ نه‌رێكردن له‌ زمانى فارسیدا، به‌هه‌مان شێوه‌ى به‌شى یه‌كه‌م له‌ دوو ته‌وه‌ره‌ پێكهاتووه‌:

ته‌وه‌ره‌ى یه‌كه‌م، چه‌مك و زاراوه‌ى نه‌رێكردن و پێناسه‌ى نه‌رێكردن، جۆره‌كانى نه‌رێكردن، نه‌رێكردن له‌ڕووى واتاوه‌ له‌ زمانى فارسیدا له‌خۆده‌گرێت.

ته‌وه‌ره‌ى دووه‌م، نه‌رێكردن له‌ هه‌ردوو ئاستى وشه‌سازى و ڕسته‌سازیدا له‌ زمانى فارسیدا خراوه‌ته‌ڕوو.

به‌شى سێیه‌م:  له‌م به‌شه‌ى توێژینه‌وه‌كه‌ماندا هه‌ستاوین به‌ به‌راوردكردنى نه‌رێكردن له‌ هه‌ردوو زمانى كوردى و زمانى فارسیدا، كه‌ له‌ چه‌ند لایه‌نێكه‌وه‌ به‌راوردكارییه‌كه‌مان كردووه‌.

– به‌راوردكردنى مۆرفێمه‌كانى نه‌رێكردن له‌ زمانى كوردى و فارسیدا.

– به‌راوردكردنى نه‌رێكردنى ئاوه‌ڵناو له‌ زمانى كوردى و فارسیدا.

– به‌راوردكردنى مۆرفێمه‌كانى نه‌رێكردنى كردار له‌ زمانى كوردى و فارسیدا.

– به‌راوردكردنى نه‌رێكردنى ڕسته‌ له‌ زمانى كوردى و فارسیدا.

له‌ كۆتایی توێژینه‌وه‌كه‌شماندا ئه‌و ئه‌نجامانه‌ى پێى گه‌یشتووین له‌ توێژینه‌وه‌كه‌دا و لیستى سه‌رچاوه‌كان و كورته‌ى توێژینه‌وه‌كه‌ به‌ زمانه‌كانى كوردى و فارسى و عه‌ره‌بى و ئینگلیزى خراونه‌ته‌ڕوو.

تەواوی توێژینەوەکە بخوێنەوە

سه‌رچاوه‌كان

به‌ زمانى كوردى

كتێب:

• ئه‌وره‌حمانى حاجى مارف( 2000)، ڕێزمانى كوردى، به‌شى یه‌كه‌م وشه‌سازى، به‌رگى پێنجه‌م-كردار، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانى.
• ئاسۆ عه‌بدولڕه‌حمان كه‌ریم(2014)، ڕۆنانى ڕسته‌ له‌ شێوه‌زارى فه‌یلیدا، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى موكریان، هه‌ولێر.
• تارا عه‌بدوڵا سه‌عید( 2014)، هه‌ندێك لایه‌نى ڕێزمانى زارى فه‌یلى، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى حاجى هاشم، هه‌ولێر.
• سه‌لوا فه‌ریق ساڵح(2009)، كردارى داڕێژراو له‌نێوان كوردى و فارسیدا، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى خانى، دهۆك.
• عه‌بدولڵا حوسێن ره‌سول(1991)، ناكردن له‌ كوردیدا، چاپخانه‌ى هیڤى، هه‌ولێر.
• عبدالله حسین ره‌سول(2014)، مۆرفیمه‌ ڕێزمانییه‌كانى كار، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى حاجى هاشم، هه‌ولێر.
• عه‌بدولواحید موشیر دزه‌یی( 2013)، ڕسته‌سازى ڕۆنانكارى و گوێزانه‌وه‌، چاپى یه‌كه‌م، هه‌ولێر.
• عه‌بدولواحید موشیر دزه‌یی( 2015)، پراگماتیك و ڕه‌وانبێژى، چاپى یه‌كه‌م، هه‌ولێر.
• نه‌ریمان خۆشناو(2012)، ڕێزمانى كوردى، چاپى چواره‌م، چاپخانه‌ى ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر.
• نورى عه‌لى ئه‌مین( 2014)، ڕێزمانى كوردى، چاپى چواره‌م، چاپخانه‌ى ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر.
• وریا عومه‌ر ئه‌مین(2004)، ئاسۆیه‌كى ترى زمانه‌وانى، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى ئاراس، هه‌ولێر.
• یوسف شریف سعید(2012)، كارى لێكدراو له‌ زمانى كوردى و فارسیدا، چاپى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى حاجى هاشم، هه‌ولێر.

گۆڤار

• سه‌لام ره‌حیم ڕه‌شید، خۆشناو عزیزامین(2016)، ڕێزمانى جێناو له‌ كرمانجى ناوه‌ڕاستدا، گۆڤارى زانكۆى گه‌رمیان، ژماره‌ 7.

به‌ زمانى فارسى:

كتێب :

• حسن انورى، حسن احمدى گیوى(1391)، دستور زبان فارسى2،ویرایش چهارم، چاپ دوم ، ایران.
• فاطمه‌ جعفرى(1392)، دستور كاربردى ویژه‌ى زبان اموزان غیرفارسى زبان، جلد دوم، انتشارات دانشگاه‌ تهران-ایران.
• مهدى مشكوه‌ الدینى(1379)، دستور زبان فارسى، چاپى سیزده‌ هم، انتشارات دانشگاه‌ فردوسى-مشهد،ایران.

گۆڤار

• بلقیس روشن، شهلا ناصرى(1392)، ایا هر جمله‌ مپبت فارسى یك نڤیر منفى دارد؟، ادب پژوهش، شماره‌ بیستو پنج، پایز.
• والى رضایی، مهناز ازادمنش( 1397)، رده‌شناسى نفى در زبان فارسى: انگاره‌ نقشه‌ معنایی، نشریه‌ پژوهش هاى زبان شناسى تگبیقى، سال هشتم، شماره‌ هشتم، بهار و تابستان.

ماڵپه‌رى ئه‌لیكترۆنى:

• محمد حسین كلانترى، (2019)، نفى سازى(نفى) در زبان فارسى academia.edu
• مهرزاد منصورى، نفى در زبان فارسى از منڤرى رده‌شناسى زبانى academia.edu
• ویدا شقاقى(2019)، پیشوند نفى در زبان فارسى، دانشتگاه‌ علامه‌ گباگبایى ensani.ir/article